ملاک انتخاب آجر مناسب برای ساختمان‌سازی

آجر ماده ساختمانی سختی است که از پختن خشت خام بدست می‌آید.

خشت گلی است که به آن شکل هندسی داده شده و از مخلوط کردن خاک با آب بدست می‌آید.

جهت تهیه گل، آب را در داخل خاک می‌ریزند و بعد از مخلوط نمودن آن را مالش می‌دهند بطوری که دانه‌های خاک با آب مخلوط شود.

مواد خارجی و زائد نظیر سنگ ریزه، ریشه‌های گیاهان و … نبایستی در گلی که برای تولید خشت بکار می‌رود وجود داشته باشد.

همچنین از نظر فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی ویژگی‌های خاص را بایستی دارا باشد.

آ‌جر فراورده‌ی ساختمانی است که در گونه‌های رسی، شیلی و شیستی، ماسه آهکی، بتنی و شکل‌های گوناگون تولید می‌شود.

آ‌جر عمدتا در چنین مواردی بکار می‌رود نظیر:

• دیوارچینی
•  نماسازی
• کرسی چینی
• کف‌سازی
• کف‌پوشی

آ‌جر یکی از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی است که در ایران مورد استفاده قرار گرفته است.

هزاران سال که بشر با نحوه پخت و ساخت آن آشنا گردیده است.

بناهای تاریخی ایران نشان می‌دهد که ایرانیان از آجر به شکل گسترده‌ای در ساختمان‌سازی‌های خود استفاده نموده‌اند.

طبق آمار مربوط به سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1365 مشخص است که بیش از 60 درصد واحدهای مسکونی معمولی در نقاط شهری ایران از آ‌جر و آهن ساخته شده‌است.

آمار بدست آمده حاکی از این است که بیش از 40 درصد واحدهای مسکونی معمولی کل کشور آ‌جری است.

علاوه بر کشور ایران، در کشورهای پیشرفته غربی هم از آن بطور وسیعی در صنعت ساختمان استفاده می‌شود.

در انگلستان هرساله متجاوز از 6000 میلیون قالب آ‌جر ضرب می‌شود.

آ‌جر را می‌توان در شهرهای بین‌النهرین مشاهده کرد.

در معماری ایرانی نیز به خصوص در دوره‌های تاریخی و اسلامی نقش اساسی داشته است.

تا همین چند دهه‌ی اخیر و قبل از به کارگیری مصالح ساختمانی جدید، جزء مصالح ساختمانی اصلی و اساسی ساخت و ساز بود.

از بناهای آ‌جری شاخص و مورد توجه معماری ایران می‌توان به کاخ فیروزآباد، کاخ سروستان، برج گنبد قابووس و بسیاری از برج‌ها، مساجد و بناهای دوران اسلامی اشاره کرد.

آ‌جر به عنوان مصالح ساختمانی تزیینی-کاربردی در بناها استفاده می‌شد.

اوج هنر آ‌جرکاری را می‌توانیم در دوران سلجوقی و ایلخانی مشاهده کنیم.

از شاهکارهای معماری آجری ایلخانی، گنبد سلطانیه است.

شاید تبدیل خشت به آ‌جر را بتوان به اولین کشفیات بشر نسبت داد.

انسان‌های اولیه پس از روشن کردن آتش متوجه شدند که خشت‌های اطراف آتش پس از حرارت دیدن به شدت سخت و مقاوم شده‌اند.

با دیدن این خاصیت اقدام به حرارت دادن خاک رس کردند تا اساس سازه‌های خشتی آ‌جری پس از یک جا نشینی بشر پدید آمد.

خاصیت ویژه آ‌جر در ایجاد عایق و حفظ انرژی خصوصا در فصل تابستان برای خنک نگه داشتن محیط باعث شد که برای ساخت آب انبارها و حمام‌ها و کاروانسراها بیشتر مورد استفاده باشد.

ایرانیان از زمان‌های قدیم از آ‌جر استفاده می‌کردند.

پختن آجر همزمان با پیدایش آجر ابداع شد.

بدین صورت نیز نخستین بار از پخته شدن گل دیواره‌های اجاق‌ها پی به این خاصیت بردند.

در دوران ساسانیان مصرف آ‌جر پیشرفت زیادی کرد.

در آن زمان بناهای ساسانیان با آجرها به ابعاد 77 ×40 ×40 سانتیمتر ساخته می‌شده است.

دالان مسجد جمعه اصفهان با آجرهای دوران ساسانیان فرش شده است.

این آ‌جرها مربوط به آتشکده‌های ساسانیان است که بعد از خراب کردن از آ‌جرهای آن‌ها در ساختن و فرش نمودن مسجد استفاده کرده‌اند.

ساختمان‌های بزرگ و زیبای آ‌جری که از زمان‌های خیلی قدیم به جا مانده مانند:

• طاق کسری
• برج گنبد کاووس
• پل‌های مختلف و کاروانسراهای متعدد

که در اغلب نقاط ایران هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، نمونه هنر آ‌جرکاری معماران ایرانی است.

قبل از جنگ اول روس‌های تزاری در ساختن قزاقخانه‌های خود آ‌جر با ابعاد 5 ×10 × 20 سانتیمتر بکار بردند که بنام آ‌جر قزاقی در ایران معروف است و با روش دستی تهیه شده است.

نخستین کارخانه آ‌جرپزی در ایران توسط حاج امین الضرب مهدوی در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه در اطراف شهر ری ساخته شده که بعد از فوت نامبرده به حالت تعطیل درآمد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی آ‌جر مناسب این است که در برخورد با آ‌جرهای دیگر صدای زنگ دهد.

آ‌جر مرغوب در هنگام سوختن نباید حالت خمیری و آب شدن پیدا کند.

برای مشخص شدن سختی آ‌جر می‌توان با شیئی تیز همچون ناخن بر روی سطح آ‌جر کشید اگر سطح آن خش نیفتد مقاومت سنگ کافی است.

سه روش اصلی آجرپزی وجود دارد:

1. روش سیم برش خمیری
2. روش خمیری سفت
3. روش نیمه خشک یا پرس خشک

با ترکیب خاک مناسب (به میزان 95%) و مواد افزونی (داخلی) تولید آ‌جر امکان‌پذیر است.

ابتدا خاک محل استقرار کارخانه مورد برداشت و آزمایش قرار می‌گیرد.

بعد از دستیابی به جواب‌های مورد نظر در حیطه استانداردها مواد اولیه به انبار خاک خشک توسط تسمه نقاله وارد آسیاب می‌شود.

بعد از پودر شدن به غربال رفته و در آنجا ضایعات جدا گردیده و پودرهای مناسب به انبار خاک پودر شده، منتقل می‌گردد.

بعد از این مرحله خاک پودر شده با آب داخل مخلوط‌کن شده تا گل مناسب پدید آید.

این گل توسط نقاله به داخل اکسترودر، خلاء وارد شده و مجدداً مخلوط می‌شود و گل بصورت تکه تکه شده درآمده و به داخل محفظه خلاء رفته تا هوای اضافی داخل آن خارج شود.

بعد از این مرحله گل موجود توسط اکسترودر متراکم شده و گل بصورت شمش از دستگاه اکسترودر خارج می‌شود.

بعد از طی این مرحله و تولید شمش گل این شمش به طرف دستگاه برش خشک (توسط تسمه نقاله) حمل شده و به ابعاد مورد نظر برش داده می‌شود.

بعد از این مرحله خشک کردن خشت‌ها صورت می‌پذیرد.

استفاده از یکی از روش‌های موجود نظیر خشک کن اتاقکی، خشک کن تونلی و یا فضای باز، خشت‌ها خشک می‌گردند.

بعد از خشک شدن خشت‌ها وارد کوره می‌شوند تا پخت آن‌ها صورت پذیرد.

خاک رس لازم برای پخت این نوع از مصالح یعنی آ‌جر باید دارای موارد زیر باشد:

• اکسید سیلیسیم (تا 60 درصد)
• اکسید آلومینیوم (تا 21 درصد)
• اکسید آهن (تا 12 درصد)
• اکسید کلسیم (تا 17 درصد)
• اکسید منیزیم (تا 4 درصد)

نباید ناخالصی‌هایی مانند مواد آلی در داخل خاک وجود داشته باشد که منجر به کاهش مقاومت آ‌جر می‌شود.

پس از عمل‌آوری خاک، 20 درصد وزن خاک به آن آب خالص اضافه کرده، ورز داده و قالب‌گیری می‌کنند و سپس به کوره می‌برند.

مراحل ساخت آجر:

1. کندن و استخراج مواد خام
2. آماده‌سازی مواد اولیه
3. قالب‌گیری
4. خشک کردن
5. پخت آ‌جر

در زیر مواد مورد نیاز برای تولید آ‌جر آورده شده است:

• خاك رس آبرفتی

همانطوری كه از نامش پيداست در نزديكی سطح زمين يافت می‌شود و بيشتر آ‌جر‌های رسی با كمک آن توليد می‌شوند.

ميزان خاک رس در گل آ‌‌جر بسيار اهميت دارد.

خاک رس زياد گل آ‌جر را توپر می‌كند ولی موجب ترک خوردن خشت در هنگام خشک شدن می‌شود.

• ماسه

كه از تاثير عمل فرسايش هوازدگی بر سنگ‌های سيليسی حاصل می‌شود درحقيقت استخوان‌بندی آ‌جر می‌باشد.

در صورت افزايش مقدار آن آجر ترد و پوک می‌شود.

ضمنا دانه‌های درشت ماسه در گل آ‌جر در هنگام پختن منبسط و موجب ايجاد ترک‌های ريز در آجر می‌شوند.

• آهک

در خاک رس و گل، آهک وجود دارد.

درصورتی كه به صورت دانه ريز، يكنواخت و همگن باشد و موجب روشن شدن رنگ آ‌جر می‌شود و افزايش مقدار آن نقش گدازآور دارد.

وجود دانه‌های درشت آهک در گل آ‌جر پس از پختن آهک زنده توليد می‌كند.

آهک زنده درهنگام استفاده از آجر، آب ملات را به خود می‌كشد و توليد هيدرواكسيد آهک يا آهک شكفته می‌كند.

‌بسته به خلوص سنگ آهک 25/1 تا 5/3 برابر حجم اوليه را به دست می‌آورد و موجب تركيدن آ‌جر می‌شود به اين پديده آلوئک آجر می‌گويند.

• تركيبات سولفاتی

به مقدار كم بی ضرر است و در صورت افزايش، توليد يون اسيدی می‌نمايند و به آ‌جر و ملات آسيب می‌رسانند.

• تركيبات آهن دار

نقش گداز آور دارند و رنگ محصول را به قرمز نزديک می‌كنند.

• نباتات و ريشه گياهان

ممكن است در گل آ‌جر ريشه گياهان وجود داشته باشند كه در حرارت كوره می‌سوزاند وآجر پوک می‌شود.

پس از تهيه ماده اوليه آن را الک و خوب آسياب می‌كنند تا نرم و يكنواخت شود.

• کوره‌های آ‌جرپزی با آجر ثابت و آتش ثابت

در این کوره آجرها به صورت دایره‌ای چیده می‌شوند و یک برج آ‌جری را تشکیل می‌دهند.

آتش داخل کوره سبب پخته شدن آ‌جرها می‌شود.

• کوره‌های آ‌جرپزی با آجر ثابت و آتش رونده

در این روش آ‌جرها در طول کوره ریخته می‌شوند.

آتش داخل آن حرکت می‌کند، که حرکت کردن آتش داخل کوره سبب پخته شدن آ‌جرها می‌شود.

• کوره‌های با آتش ثابت و آجر رونده

 این کوره‌ها بیشتر حالت مکانیزه‌ای می‌باشند.

در این نوع کوره‌ها یک تونل آتش داریم که در وسط آن آتش با حجم زیادی به وسیله گاز ایجاد می‌شود.

نحوه کار این نوع کوره ورودی و خروجی می‌باشد.

از یک طرف آ‌جر نپخته وارد می‌شوند و از طرف دیگر آجر پخته شده خارج می‌شوند.

پیش از اینکه به سراغ انواع آ‌جرچینی برویم لازم است بدانیم که در آ‌جرچینی اصلاحاً به طول آجر، راسته و به عرض آجر، کله می‌گویند.

با توجه به این نکته انواع آ‌جرچینی به شرح زیر می‌باشد:

• آجرچینی راسته نما

در این نوع از آ‌جر چینی کله‌ی آجر در امتداد هم قرار گرفته و نمای دیواره را راسته‌ی آ‌جرها تشکیل می‌دهند.

دیوار راسته نما قطر کمی دارد و تنها به هیچ عنوان به عنوان باربر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و تنها جهت جداسازی فضاها از آ‌جر چینی راسته نما استفاده می‌شود.

• آجرچینی کله نما

همانطور که از نام این نوع از آ‌جرچینی پیداست راسته‌ی آجرها در امتداد یکدیگر بوده و نمای دیواره را کله‌های آ‌جر تشکیل می‌دهند.

این نوع از آ‌جرچینی نیز در دیوار باربر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

• آجرچینی کله راسته

در این نوع آ‌جرچینی یک آ‌جر به صورت آ‌جرچینی کله و یک آجر به صورت آ‌جرچینی راسته اجرا می‌شود.

این نوع از دیوارچینی برای دیوارهای نیمه باربر استفاده می‌گردد.

• آجرچینی تزئینی

این نوع از آ‌جرچینی دارای سبک‌های مختلف است.

در آن بیشتر نمای دیواره ایجاد شده مد نظر است.

امروزه استفاده از این نوع آ‌جرچینی‌ها کاهش بسیاری یافته است.

از نمونه‌ی آن‌ها می‌توان به آ‌جرچینی مشبک جناغی و آجر چینی هلندی اشاره کرد.

• پاره آجر چیست؟

در دیوارچینی گاهی از قطعات کوچکتر آ‌جر استفاده می‌شود که در کل به آن‌ها پاره آ‌جر گفته می‌شود.

هر بخش آن اصطلاحی دارد:

1. آجر سه قد: سه چهارم آ‌جر کامل
2. آجر نیمه: یک دوم آ‌جر کامل
3. چارک: یک چهارم آ‌جر کامل
4. کلوک: کوچکتر از یک چهارم آ‌جر کامل
5. لاپه: نصف آ‌جر کامل از ضخامت به طوری که ابعاد آ‌جر 5/2×10×20 سانتیمتر است.

طبقه‌بندی آ‌جرها را می‌توان از لحاظ رنگ، جنس، مقاومت، کیفیت، شکل، نوع مصرف و ابعاد دسته‌بندی کرد.

بطور کلی آ‌جرها به 2 دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:

• آ‌جرهای فشاری

دلیل نام‌گذاری این آ‌جر آن است که با فشار دست کارگران در قالب ریخته و فشار داده می‌شود.

ابعاد این آ‌جرها 5*10*20 یا 5.5*11*22 سانتیمتر است.

• آ‌جرهای ماشینی

به آن دسته از آ‌جرها گفته می‌شود که بر روی سطح آن 8 الی 10 حفره به قطر 1.5 تا 2 سانتیمتر است.

در راستای استاندارد شماره 7 موسسه استاندارد تمامی سوراخ ها باید کاملا ضخامت آ‌جر را طی نمایند.

• آجر سبز 

در کوره حرارت بیشتری دیده و بسیار محکم و با دوام می‌باشند و جزء آ‌جرهای مرغوب دسته‌بندی می‌شوند.

• آ‌جر جوش

آجرهای ذوب شده می‌باشند که در پی‌سازی و زیر‌سازی استفاده می‌شوند.

• آجرخام 

جنس این آ‌جر بسیار نامرغوب بوده و نباید از آن استفاده شود.

رنگ این نوع آ‌جر بین رنگ خشت خام و آ‌جر نهایی می‌باشد، که بایستی دوباره پخته شوند.

• درجه یک:

این نوع آ‌جر پس از تولید در خشک کن قرار گرفته تا رطوبت آن به صورت کامل گرفته شود و پس از خشک شدن در کوره قرار گرفته و پخته می‌شود.

• درجه دو:

این نوع آ‌جر پس از تولید به وسیله حرارت آفتاب به صورت طبیعی خشک می‌شود به این صورت که آ‌جرها روی سطح زمین چیده می‌شود.

پس از خشک شدن در کوره قرار گرفته و پخته می‌شود.

• آجر نما گلبهی

این نوع آ‌جر از ترکیب خاک رس و خاک شیل تولید می‌گردد.

شیل در واقع همان سنگ می‌باشد که در اثر آسیاب پودر شده و رنگ تقریبا شبیه سیمان دارد.

با ترکیب این دو نوع خاک و در اثر حرارت دیدن آ‌جر با استحکام بالاتر تولید می‌شود و رنگی بین رنگ گلبهی و زرد پیدا می‌کند.

هر چه درصد میزان خاک شیل در آن بیشتر باشد رنگ آ‌جر تمایل به رنگ گلبهی دارد و هر چه درصد خاک رس بیشتر باشد رنگ آ‌جر به زرد متمایل می‌شود.

• آجر نما زرد

آجر نما زرد بسته به متریال مورد استفاده جهت تولید آ‌جر می‌تواند رنگ روشن‌تر یا تیره‌تری داشته باشد.

برای مثال هر چه ماسه مورد استفاده بیشتر باشد آ‎جر رنگ تیره‌تری دارد.

هر چه میزان رس موجود در خاک بیشتر باشد آ‌جر رنگ روشن‌تر و زردتری دارد.

حتی به میزان عمق خاکبرداری هم بستگی دارد و هر چه عمق بیشتر باشد و بیشتر از 6 یا 7 متر باشد آ‌جر رنگ تیره‌تری دارد.

اگر در عمق 4 یا 5 متری باشد آ‌جر رنگ روشن‌تری دارد.

• آجر نما قرمز

اگر در حین تولید آ‌جر از خاک شیل و یا خاک ساوه به همراه رنگ اخری استفاده نمایند آ‌جر قرمز رنگ تولید می‌شود.

البته نوع خاک مصرفی کارخانه‌ها بستگی به خاک معدن آنها دارد.

بعضی معادن خاک رنگ قرمزتر و یا رنگ متمایل به سیاه دارد.

بعضی از معادن دارای خاک‌هایی هستند که آ‌جر حاصل از آن رنگ متمایل به پرتقالی تیره دارد.

هر چه خاک مورد استفاده در آ‌جرهای قرمز بیشتر آسیاب شود و ذرات موجود در خاک ریزتر و یک دست‌تر باشد آ‌جر بسیار با کیفیت‌تر و زیباتری تولید می‌شود.

حتی این نوع آ‌جر آب کمتری نیز جذب می‌کند‌.

• آجر نما قهوه‌ای
• آجر سفید

آ‌جر سفید به دلیل مستحکم بودن، به استحکام هر چه بیشتر ساختمان شما کمک خواهد کرد.

همچنین می‌توانید آ‌جر سفید را با کمترین هزینه تهیه کنید.

آ‌جر‌های سفید علاوه بر استفاده در بنای ساختمان در داخل خانه نیز به زیبایی بخش‌هایی از یک ساختمان کمک می‌کند.

همچنین جهت زیبایی در کف پیاده‌روها نیز استفاده شده است.

جنس آ‌جرهای سفید از خشت بوده که آن را درون قالب‌هایی ریخته‌اند و سپس بعد از خشک شدن، سفیدی آن از ساییده شدن بسیار و پوشیده شدن آن از آهک به دست آمده است.

این آ‌جرها از خاک سفید نسوز تهیه می‌شوند.

آ‌جرهای سفید نیز تقریبا همانند قیمت آجرهای معمولی بسیار ارزان عرضه می‌شوند.

اما قیمت آ‌جر سفید به دلیل کار کردن بیشتر بر روی آن و اعمال فیزیکی و انسانی فراوان قیمتی به مراتب بالاتر از آ‌جر معمولی هست.

هزینه آن در مقایسه با سنگ آنتیک یا سایر لوازمی که به جای آن می‌توان استفاده کرد بسیار ارزان‌تر است.

انواع آجرها از نظر نوع مصرف:

• آجر معمولی

آجرهایی هستند که برای کارهای عمومی ساختمان مناسب هستند و به روش دستی یا ماشینی تولید می‌شوند.

• آجرنما

به طریق خاصی ساخته می‌شود تا هنگام مصرف بدون نیاز به اندودکاری یا روکش‌های دیگر خود، دارای ظاهر مناسبی باشد.

این نوع آ‌جر هم می‌تواند به روش دستی (قزاقی) یا ماشینی تولید شود.

• آجر مهندسی مرغوب

این آ‌جر دارای جسمی متراکم، پرقدرت و نیمه شیشه‌ای است و عمدتاً در سازه‌های با قدرت تحمل بار زیاد بکار برده می‌شود.

این آ‌جر منحصراً به روش ماشینی تولید می‌شود.

انواع آجرها از نظر کیفیت:

• آجر با کیفیت مناسب برای مصارف داخلی (توکار)

این آ‌جر برای مصارف معمولی در داخل ساختمان بکار می‌رود.

•  آجر با کیفیت معمولی

این نوع آجرها دارای دوامی کمتر از آجرهای با کیفیت ویژه ولیکن معمولاً در نماهای خارجی ساختمان دوام کافی را خواهد داشت.

• آجر با کیفیت ویژه

این نوع آ‌جر در شرایط سخت و ویژه کاربرد دارد نظیر مناطقی که از آب اشباع شده یا یخ زدگی ممکن است رخ دهد نظیر:

1. دیوارهای حائل
2. کانال‌های فاضلاب
3. فرش پیاده‌روها و غیره

انواع آجرها از نظر شکل:

• آجر توپر

که در آن حجم سوراخ‌ها از 25 درصد حجم آجر (یا در حالت آجرهای پرسی، حجم فرورفتگی از 20 درصد آجر) تجاوز نمی‌کند.

در این نوع آ‌جر سوراخ‌ها کاملاً یا تقریباً از میان آ‌جر عبور می‌کنند.

• آجر سوراخ دار

در آن حجم سوراخ‌هایی که از میان آ‌جر می‌گذرد از 25% حجم آ‌جر بیشتر باشد.

• آجر توخالی

در آن حجم سوراخ‌هایی که از میان آ‌جر عبور می‌کنند از 25% حجم آن بیشتر است.

هیچ‌گونه محدودیتی در ابعاد سوراخ‌ها وجود ندارد.

• آجر متخلخل

در آن حجم منافذ (سوراخ‌های بسته شده در یک انتها) بیش از 20% حجم آ‌جر باشد.

نکته مورد توجه این است که آجرهای متخلخل معمولاً با روش‌های پرسی تولید می‌شوند و آجرهای سوراخ‌دار و توخالی با استفاده از روش دکسترودر (برون رونده) ساخته می‌شوند.

• آجر با شکل مخصوص

دارای شکل هندسی به غیر از مکعب مستطیل معمولی هستند.

• آجر توکار

برای کارهای عمومی ساختمان مناسب است و به دو نوع باربر و غیرباربر تقسیم می‌شود.

هر کدام نیز به دو دسته‌ی توپر و سوراخ‌دار تقسیم می‌شود.

آجر سوراخ‌دار که روی سطح بزرگتر آن 8 یا 10 سوراخ به قطر 5/1 تا 2 سانتیمتر وجود دارد و به آجر سوراخ‌دار 8 یا 10 ماشینی شناخته می‌شود.

• آجر نما

آجر نما که از مصالح ساختمانی زینتی نما به شمار می‌آید و به دو نوع متعارف و پلاکی تقسیم می‌شود که هر کدام نیز به دو دسته‌ی توپر و سوراخ‌دار و برحسب مقاومت فشاری به دو درجه 1 و 2 قابل تقسیم می‌شود.

• آجر سبک

این نوع خاص آ‌جر از رس، لوم یا مواد رسی، با افزودنی‌ها ساخته می‌شود.

چگالی این سفال نباید بیش از 1000 کیلوگرم بر مترمکعب باشد.

وزن این آ‌جر کم بوده و با کاهش جرم ساختمان، مقاومت آن را در برابر زلزله زیاد می‌کند.

همچنین موجب صرفه جویی در مصرف انرژی، کاهش وزن جابه‌جایی و هزینه‌های حمل می‌شود.

امروزه استفاده از مصالح ساختمانی سبک بسیار رواج پیدا کرده است.

• آجر با مقاومت بالا

بسیار متراکم بوده و برای ساخت اعضای باربر مناسب است و به دو دسته ی توپر و خالی و درجه 1 و 2 تقسیم می‌شود.

• آجر ماسه آهکی

از مخلوط ماسه سیلیسی، آهک، خاکستر بادی، سرباره‌ی کوره‌ی آهن‌گدازی یا ضایعات صنعتی ساخته می‌شود.

این نوع آ‌جر نیز به صورت توپر و سوراخ دار بوده و برحسب مقاومت فشاری دسته‌بندی می‌شود.

• آجر رسی سبک

به سه نوع تقسیم می‌شود:

1. آجر رسی سبک باربر و غیر باربر با سوراخ‌های قائم
2. آجر رسی سبک غیر باربر با سوراخ‌های افقی
3. پنل آجری رسی سبک غیر باربر با سوراخ‌های افقی

• آجر جوش

در کوره‌های آجرپزی، آجری که به آتش نزدیک‌تر است ذوب شده و به رنگ سبز متمایل می‌شود.

این نوع آ‌جر شکننده‌تر از آجر معمولی است و در مقابل آب، عوامل جوی و اسیدهای آلی از آ‌جر معمولی مقاوم‌تر است.

این نوع آ‌جر در فرش کف کانال‌های آب قابل استفاده است.

• بلوک سفالی

آجرهایی با حجم زیاد، وزن کم و سوراخ‌های بزرگ است.

این آجرها، آجرهای توخالی نامگذاری شده‌اند و هیچ‌گونه محدودیتی برای تعداد سوراخ‌ها و اندازه آن و درصد سطح سوراخ‌ها به سطح کل وجود ندارد.

بلوک‌های سفالی به دو نوع بلوک‌های سقفی و بلوک‌های تیغه‌ای تقسیم می‌شود.

• آجر مهندسی

آجری با جسم متراکم و پر مقاومت که برای ساخت اعضای باربر مناسب است.

این نوع آ‌جر به دو دسته‌ی توپر و سوراخ‌دار و هرکدام، برحسب درصد جذب آب، به دو درجه ی ۱و۲ تقسیم می‌شود.

• آجر بتنی

نوعی بلوک سیمانی توپر که از سیمان پرتلند، سنگدانه‌های معدنی مناسب و آب تهیه می‌شود.

برای بهره‌گیری از کاربرد ویژه‌ی آن، از افزودنی‌های مناسب استفاده می‌شود.

این نوع آجرها، بر حسب مقاومت فشاری و جذب آب، در دیوارهای خارجی و مصارف عمومی کاربرد دارند.

از این نوع آجرها در داخل و خارج ساختمان و همچنین به عنوان کف‌پوش نیز استفاده می شود.

• آجر قزاقی

دلیل نام‌گذاری این نوع از آ‌جر آن است که روس‌ها قبل از جنگ جهانی اول تمامی قزاق خانه‌ها را با استفاده از این آ‌جر پوشش داده‌اند و رنگ این نوع از آجرها معمولا سفید است و در عرصه‌ی نماسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تاریخچه این آجرها به دوره ساسانیان بر می‌گردد.

با توجه به شواهد عینی از آنها در بنا‌های عظیمی چون: طاق کسری، پل‌های دختر، گنبد کاووس، مسجد جامع اصفهان و یزد استفاده شده است.

• آجر قدیمی

آجرهای قدیمی خود به چند دسته تقسیم می‌شود:

• آجر شکری: آجری است که به دلیل مقاومت بالا در برابر رطوبت در آب انبارها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• آجر نظامی: این آجرها در کف سرباز خانه‌هابه اندازه‌ی چهار آجر معمولی 50*50*5 در زمان گذشته استفاده می‌شده است.

• آجر تخت: آجری است که از آجر نظامی بزرگتر بوده و برای پوشاندن و فرش کردن کف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• آجر لعابی

یکی از مزایای آجر لعابی نسبت به سایر آجرها مقاومت بالای آن در برابر عوامل فرسایشی و هوازدگی است که دلیل آن لایه‌ی لعابی است که طی دو یا سه لایه بر روی آ‌جر انجام می‌شود.

زمان بین لعاب‌کاری در انتهای مرحله خشک شدن آ‌جر است.

• آجر نسوز

آجری است که از خاک نسوز مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسته به محل مورد استفاده، فشار، سایش و دیگر موارد متغیر است.

از آجر نسوز نما علاوه بر استفاده در نمای خارجی می‌توان در محیط‌های مرطوب مانند حمام و سایر محیط‌ها مانند آشپزخانه مورد استفاده قرار دارد و تنها مختص و ملزم به استفاده در نمای خارجی نیست.

این نوع آجر در ذوب آهن کاری‌های ساختمانی و بخاری‌ها و شومینه‌ها استفاده می‌شوند.

• آجر لفتون

عموما آجرهای لفتون در سطح خود دارای 10 سوراخ هستند.

وجود سوراخ‌ها در آجرهای لفتون سبب می‌شود که در هنگام دیوارچینی ملات به طور عمودی نیز در آ‌جر نفوذ کرده که این امر باعث استحکام بیشتر دیوار می‌شود.

همچنین در ساخت دیوارهای باربر (حمال) به دلیل آنکه می‌توان به وسیله سوراخ‌های موجود در سطح آ‌جر درون آن‌ را با میلگرد مسلح کرد از این نوع آجر استفاده می‌شود.

کاربرد آن در دیوار چینی محوطه‌ها، حصار باغ‌ها و ویلا‌ها، سوله‌ها و حیاط منازل، دیوار چینی اتاق‌ها و تراس و …می‌باشد.

در مقایسه با آجرهای فشاری، جنس آجر لفتون بسیار ترد و شکننده بوده و خاصیت مکندگی آن نسبت به آجر فشاری کمتر است.

همچنین اضلاع این نوع آ‌جر گونیا بوده و دارای سطوح بسیار صاف‌تری نسبت به آجرهای فشاری است.

• آجر سفال مجوف دیواری

 این آجرها توخالی بوده و توان باربری ندارند و فقط برای پارتیشن و جداکننده فضاهایی که فشار بار روی آن‌ها نیست.

• آجر سفال سقفی 

برای پوشاندن سقف‌های با تیرچه بتنی استفاده می‌شوند از مزیت‌های این نوع آجرها عایق صدا و عایق حرارت می‌باشند. 

• آجر نظامی (خطایی)

این آ‌جر در تعمیر بناهای قدیمی و سنتی استفاده می‌شوند.

طبقه بندی آجرها بر اساس جنس:

• آجر شیل

آجر شیل آجری می‌باشد که از شیل (نوعی سنگ رسوبی آسیاب شده) برای ساخت آن استفاده شده‌است.

این آ‌جر دارای نمای پست مدرن می‌باشد که هم دارای طرحی مدرن و هم سنتی می‌باشد.

این آ‌جر با توجه به اینکه دارای عمر بسیار بالایی می‌باشد و تغییر رنگ نمی‌دهد.

کاربرد زیادی در نماسازی ساختمان‌ها دارا می‌باشد و باعث شده به این آ‌جر، آجر نمای شیل نیز بگویند.

• آجر مارنی

نوعی آجر رسی است که در فرایند ساخت، کانی مارن به عنوان جز اصلی تشکیل دهنده آ‌جر می‌باشد.

تمام ویژگی‌های آجر رسی را داراست.

مارن گونه‌ای خاک کلسیم کربنات است که چندین نوع مواد معدنی و آراگونیت در خود دارد.

در اصطلاح علمی مارن به خاک‌هایی اطلاق می‌شود که حاوی ۳۵ تا ۶۵ درصد رس و ۶۵ تا ۳۵ درصد کربنات‌اند.

• آجر عراقی

آجر عراقی این نوع آ‌جر که در گذشته بنا به درخواست کشور عراق تولید می‌شده به آجر عراقی یا آجر صادراتی مشهور شده است.

از این آ‌جر برای ساخت دیوارهای سوله و باغ با سه طرف نما و همچنین جهت ساخت و نما کردن دیوارهای بیرونی و داخلی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استفاده از این آ‌جر موجب صرفه‌جویی در زمان و مصالح مصرفی می‌شود.

از انواع این آجرها می‌توان به آ‌جر لفتون عراقی و آجر عراقی اصفهان اشاره کرد.

این نوع آ‌جر در ۲ سایز ۷*۱۱* ۲۳ و ۷*۱۰*۲۲ ارائه می‌شود و دارای ۱۰ سوراخ می‌باشد.

• آجر سفال

خاک رسی و خاک سفال مواد خام اولیه مورد استفاده در ساخت آ‌جر است.

در اصلاح عام به طور کلی به این نوع آ‌جر، آجر سفال می‌گویند.

آجر سفالی بخشی از مصالح ساختمانی می‌باشد که بیش از دیرباز افراد برای دیوار چینی و دیوارکشی ساختمان‌ها و منازل خود از آن استفاده می‌کردند.

آجرنسوز از خاک چینی ساخته می‎شود که ساختاری ریزدانه و ظریف و بسیار متراکم دارد.

حرارت دادن آجرنسوز در دمای ۱۵۰۰ درجه سانتی گراد سبب گردیده که این نوع از آجرها دارای مقاومت و پایداری بسیار بالاتری نسبت به آجرهای معمولی باشند.

ریشه کلمه آ‌جر برگرفته از واژه کردی آگر به معنای آتش می‌باشد.

دلیل این نام‌گذاری می‌تواند به خاطر حرارت دیدن آ‌جر در آتش باشد.

در چین تمدن باستانی مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد وجود دارد که در سازه‌های آن آجرنسوز بکار رفته است.

همچنین انواع خشت و آ‌جر در ساختمان های باستانی یونانیان و رومیان و البته ایرانیان نیز دیده می‌شود.

از اصلی ترین بناهای آجری مربوط به ایرانیان باستان طاق کسری یا همان ایوان مدائن در شهر تیسفون، می‌باشد.

قدمت آن به دوره ساسانیان یعنی ۱۸۰۰ سال پیش باز می‌گردد.

از دیگر بناهای آجری ایران چغازنبیل شوش می‌باشد که در حدود ۱۳۰۰ سال پیش بنا شده ‌است.

• آجرنما پلاک

از آجر نسوز نما ساده پلاک معمولا برای نمای بیرونی ساختمان‌ها و ویلا استفاده می‌شود.

این نوع آجرها طرح خاصی القا نمی‌کنند و برجستگی خاصی نیز داشته و در رنگ‌های متنوعی ارائه می‌شوند.

• آجرنما شیل

برای این نوع از آجر نسوز نما، از سنگ‌های شیل که همان سنگ‌های رسوبی آسیاب شده می‌باشند استفاده می‌گردد.

اکسید آهن بالای سنگ شیل سبب گردیده که آجرهای شیل به طور طبیعی دارای رنگ دانه باشند.

این امر خود موجب ایجاد جذابیت در اجرای دکوراسیون و نیز عدم نیاز به اضافه کردن رنگ می‌گردد.

• آجرنما رسی

همان آجرهای قدیمی و سنتی است که در ساختمان‌های کهن می‌توان یافت.

آجرهای رسی شوره نمی‌زنند و رنگ طبیعی و کاملا ثابتی دارند.

واضح است که به دلیل طبیعی بودن رنگ خاک که در طی سالیان تغییر رنگ نمی‌دهد.

آجر نسوز رسی مقاومت بالای حرارتی و فشاری ایجاد خواهد کرد.

• آجرنما آنتیک

طرح آجر آنتیک از سنگ‌های طبیعی گرفته شده است.

خلل و فرج موجود در آجر آنتیک موجب ایجاد نمایی بسیار شیک و زیبا می‌گردد.

از این نوع آجرها هم در نماهای خارجی و هم داخلی استفاده می‌شود.

علاوه بر این برخی آجرهای آنتیک دارای طرح‌های نامنظمی می‌باشند که ایده‌آل بسیاری از طراحان دکوراتیو است.

• آجرنما صخره‌ای

ظاهر نماهای آ‌جر دکوراتیو صخره تا حدودی خشن و زمخت است.

اگر دیوار را لمس کنید حس صخره به شما می‌دهد و ظاهر آن نیز شبیه صخره است.

از نظر زیبایی شناسی می‌تواند در کنار سایر المان‌ها به شدت شیک و جذاب باشد.

• آجرنما سنتی

آجرهای قزاقی یا آجرهای لعاب دار و بی‌لعاب را قطعا در بسیاری از مناطق ایران با بافت سنتی می‌توانید ببیند.

دیوارهای حیاط و حتی دیوارهای داخلی و زیرزمین پر از طرح‌های خشتی آجر سنتی است.

آجرهای سنتی تقریبا سطح همواری داشته و رنگ آن نیز همان رنگ طبیعی آ‌جر است.

شیوه قرارگیری آن نیز خطوط برش خاص خود را دارد.

• آجرنما کرکره‌ای
• آجرنما رستیک

• زیبایی چشمگیر و منحصر به فرد در طولانی مدت
• مقاومت در برابر گرما، حرارت بالا و آتش سوزی
• مقاومت در برابر سرما و یخبندان
• عایق صوتی و عایق اتلاف انرژی
• تنوع رنگی بالا
• رنگ طبیعی و ثبات رنگ در برابر اشعه‌ی خورشید
• عدم شوره، جلبک و یا سفیدک زدن نما
• تنوع در سایز و اندازه
• مقاوم در برابر فرسایش و افتادگی نما
• مقاومت در برابر ضربه و خراشیدگی
• جذب آب پایین
• دارای تنوع بالا در کاربرد و الگوی چیدمان
• همخوانی با هنر معماری ایرانی
• اتصال راحت و مناسب با سازه
• عدم نیاز به اسکوب و نگه دارنده
• عدم نیاز به ابزارهای خاص در زمان اجرا
• امکان بهره بردن از خشت‌های شکسته و نیمه شکسته در ساختمان
• وزن کم و سبک
• سازگار با محیط زیست
• ارسال آسان نسبت به سایر محصولات نما

نصب انواع آجر نما به چه صورت انجام می‌شود؟

نصب انواع آجر نما هم با چسب امکان‌پذیر می‌باشد و هم با ملات و بندکشی قابل انجام است.

قیمت آجر نسوز نسبت به دیگر آجرها چگونه است؟

قیمت آجر نسوز در برابر سایر آجرهای نما نسبتا گران‌تر است و دلیل آن نیز قیمت بالای خاک نسوز و سختی تولید خاک نسوز می‌باشد.

به یقین تمام ویژگی‌های مثبت آجرهای نسوز نما به ویژه ماندگاری، دوام و البته زیبایی آجر نسوز در مقابل دیگر آجرها این قیمت بالا را جبران خواهد کرد.

به دلیل استفاده از مواد پایه پلیمری در ترکیب این چسب دارای این مزایا می‌باشد:

• در برابر نفوذ آب، حرارت و یخبندان بسیار مقاوم بوده
• دارای قدرت چسبندگی بسیار بالا
• خاصیت الاستیک و انعطاف پذیری
• مقاوم در برابر نشست‌های ساختمان

این چسب برای نصب آجرنما بر روی دیوارهای قدیمی و تراز شده بوسیله سیمان‌کاری، گچ، کاشی قدیمی، سنگ قدیمی، بلوک‌های AAC و…بکار می‌رود.

مزایا

• عدم نیاز به هر گونه افزودنی (بجز آب)
• آماده‌سازی سریع و آسان
• کاهش زمان عملیات اجرایی، مقرون به صرفه
• انعطاف‌پذیری بالا در مقابل ضربه
• قدرت چسبانندگی بالا به سطوح مختلف
• کاهش پرت مصالح ساختمانی و سازگار با محیط زیست

روش اجرا: سطح بستر باید عاری از هر گونه چربی، رنگ و یا گرد و غبار و کمی مرطوب باشد.

پس از آماده‌سازی چسب، لایه‌ای از آن به ضخامت ۳  الی ۱۰ میلیمتر را با ماله دندانه‌دار در یک جهت روی سطح بکشید و سپس آ‌‌جر را بچسبانید.

پس از نصب، با یک چکش پلاستیکی بر روی آن ضربه بزنید تا در محل خود محکم شود.

ملات آماده خمیری شکل را می‌توان تا یک ساعت مورد استفاده قرار داد.

در شرایط آب و هوایی گرم بهتر است محیط را با آب مرطوب نمایید.

 

کاری از گروه آموزشی استوارسازان