اجرای شیب بندی بام چگونه انجام می‌شود؟

اجرای شیب بندی از مسائل جزئیات و اجرایی دقیق بوده که می‌بایست درست انجام شود.

شیب بندی بیشتر جهت حرکت و هدایت آب آن هم به ‌طوری ‌که با کششی کافی بوده باشد.

شیب بندی برای هدایت سریعتر آب به سمت آبرو انجام شده و در صورتی که آب از کف‌سازی عبور کند عایق‌کاری مانع عبور آب و رطوبت به سقف زیرین می‌شود.

برای فضاهای خارجی به مانند:

محوطه‌سازی، پیاده‌رو‌سازی، حیاط‌سازی و شیب بندی‌های کوچک به مانند شیب بندی پشت بام، سرویس‌های آبریز چون حمام، توالت و درمواردی دستشویی و آشپزخانه و…

کف هر بخشی از ساختمان که با آب در ارتباط باشد مانند کف بام، کف آشپزخانه و کف سرویس‌های بهداشتی نیاز به شیب‌بندی و عایق کاری دارد.

نحوه حرکت آب بایستی طوری باشد که از مبدأ تا مقصد حرکت و کشش آب یا فضولات بدون مانع و هرچه سریع‌تر انجام شود.

که این درصد شیب جهت هدایت و کشش آب کمتر و برای حرکت فضولات بیشتر در نظر می‌باشد.

در هر حال استاندارد شیب برای فضولات حدود ۵ درصد و جهت هدایت آب‌های هرز و مشابه ۱ الی ۳ درصد می‌باشد.

اگر این موارد رعایت شود اشکال فنی تراکم و گرفتگی در مسیر پیش نخواهد آمد.

مطابق بند ۹،۴،۳،۲ مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان بام‌های مسطح باید دارای شیب بندی مناسب حداقل 2 درصد و کف‌شوی متصل به شبکه‌ی فاضلاب مستقل از شبکه‌ی اصلی ساختمان باشند.

۱. تسطیح خاک:

هموار نمودن سطوح جهت زمین‌هایی که خود دارای شیب ملایم می‌باشند و آماده‌سازی مراحل بعدی بر روی سطح بدست آمده جهت زیر سازی، روسازی، آسفالت در یک و یا دو لایه.

۲. بلوک‌گذاری:

معمولاً در تقسیم خیابان کشی و پیاده‌رو‌سازی و در مکان‌های عمومی و فضاهای باز خصوصی مورد استفاده می‌باشد.

ابتدا زیرسازی بلوک در ارتفاع معلوم و وسیله دستگاه ترازیاب (دوربین) یا شیلنگ تراز یا شمشه تراز انجام شده.

شیب لازم در سطحی هموار ساخته می‌شود و با استفاده از ملاط ماسه سیمان آن هم با عیار کافی بلوک‌ها در راستای ریسمان کشیده شده نصب می‌گردد.

سپس دو طرف بلوک‌های نصب شده با شفته ریزی بتونی مهار می‌شود و مسیر آماده شده مراحلی چون زیرسازی و روسازی و در خاتمه آسفالت‌ریزی یا موزاییک فرش می‌شود.

باید توجه داشت که اگر محوطه از موزاییک پوشش می‌گردد عاج‌های موزاییک در جهت حرکت آب مانعی به وجود نیاورد تا کشش آب هرچه سریعتر و راحت‌تر انجام شود.

۳. شیب دادن:

چنانچه محوطه فاقد شیب لازم باشد عمل شیب‌بندی را با بالا آوردن مقدار درصد کافی از مبدأ، آن هم با مصالح گوناگون چون خاکریزی نخاله ریزی، بتن‌ریزی یا موارد دیگر با حجم لازم انجام می‌دهیم.

۴. نخاله ریزی:

زمانی که شیب‌بندی برای حیاط‌سازی باشد از مصالحی چون خرده آجر‌های معمولی و خرده بلوک‌های سیمانی یا سفالین می‌توان حجم شیب‌بندی را به وجود آورده.

حفره‌های سطوح بدست آمده را با خرده‌های موجود تسطیح نمود و زیرسازی را جهت اندود ماسه سیمان و بر روی آن موزائیک فرش یا قیر اندود و آسفالت را مهیا ساخت.

باید توجه داشت به علت این که در محوطه‌سازی حیاط، مستقیماً زیرسازی در خطر یخ‌زدن کف می‌باشد.

چنانچه از اضافه کردن ماسه سیمان به مخلوط نخاله استفاده گردد زیرسازی به مراتب بهتر بوده و خطر بلند شدن کف‌سازی پیش نخواهد آمد.

• جوش کارخانه‌های آجر‌پزی
• خرده آجر
• سوخته زغال‌سنگ
• سر کف کارخانه ذوب‌آهن
• پوکه معدنی یا صنعتی
• فوم بتن و…

این مصالح از نوع بسیار معمول و متداول بوده که علاوه بر مقاومت، دارای هزینه کمتر نسبت به انواع دیگر می‌باشد.

مواد ترکیبی این بتون تشکیل می‌شود از سر کف کارخانه آهن‌گدازی که پس از سرد شدن سر کف از مواد زائد کارخانه به صورت حجمی باد کرده و دارای حفره‌های فراوان بوده که در نتیجه حجمی با وزن بسیار کم نسبت به سنگ معمولی دارا می‌باشد.

مصالح را خرد کرده و دارای حفره‌های فراوان بوده که در نتیجه حجمی با وزن بسیار کم نسبت به سنگ معمولی دارا می‌باشد.

مصالح را خرد کرده به صورت درشت دانه و با رعایت ریزدانه و با اضافه کردن سیمان و آب در شیب‌سازی مورد استفاده می‌باشد.

از سنگ‌های متخلخل سنگ‌پایی یا پوکه سوخته زغال‌سنگ و کف‌جوش‌های کارخانه‌های آجر‌پزی نیز به عنوان مصالح ودانه‌های ترکیبی برای بتون پوکه استفاده می‌گردد.

به‌ طوری ‌که مشخص است ارتفاع شیب‌بندی با طول شیب متناسب بوده، یعنی اگر طول شیب تا محل سوراخ ناودان در پشت بام طویل باشد مقدار باری که برای اجرای شیب‌بندی از مبدأ تا سوراخ ناودانی ریخته می‌شود به مراتب بیشتر و مرتفع‌تر از قسمت‌های شیب با طول کمتر خواهد بود.

یعنی ارتفاع شیب به نسبت طویلی و یا کوتاهی طول شیب بستگی کامل دارد.

معمولاً ختم شیب در نقطه سوراخ ناودانی صفر و در شروع با طول درصد که در طول‌های بلند تا ۳ درصد می‌باشد تعیین می‌گردد.

هر چه طول شیب کمتر باشد به همان نسبت درصد آن کم می‌گردد.

مثلاً برای طولهایی تا ۵ متر ۳ درصد

طول بین (۲٫۵ تا ۳) متر ۲ درصد و

طولهایی تا ۲ متر ۱٫۵ درصد درنظر گرفته می‌شود.

چنانچه طول ذکرشده بیشتر از ۵ متر باشد، سوراخ دیگری برای ناودانی پیش‌بینی می‌شود.

چرا که در موقع بارندگی‌های شدید وجود سوراخ ناودانی معدود دارای عدم کشش آب و در نتیجه خساراتی خواهد بود.

حرکت شیب به طرف سوراخ ناودانی می‌باشد و محل سوراخ به دو صورت تعبیه می‌گردد.

• سوراخ ناودانی در وسط پشت بام:

در این حالت به این ترتیب عمل می‌شود، طول شیب نقاط محاسبه می‌شود.

به وسیله کروم‌گذاری ارتفاع چهار گوشه پشت بام تعیین می‌گردد.

ریسمان کشی در بین کروم‌ها با عمل شمشه‌گیری انجام می‌شود.

محل سوراخ ناودانی، کرومی مسطح و نازک گرفته می‌شود.

وسیله ریسمان کشی بین کروم‌های کناری و میانی یعنی (سوراخ ناودانی) با شمشه‌گیری جهت قسمت‌های شیب انجام می‌گردد.

قسمت‌های بدست آمده بین شمشه‌ها که لچکی گفته می‌شود با مصالح مورد نظر پر می‌شود و با شمشه‌کش کردن سطح بین دو شمشه حاصله سطح شیب بدست می‌آید.

• ناودانی در گوشه‌ها و در وسط:

چنانچه ناودانی در گوشه‌ها یا در قسمت‌های میانی و کناری باشد نوع شیب از وسط پشت بام به طرف خارج خواهد بود که تمامی موارد محاسبه شیب، کروم گیری، شمشه‌گیری و پر کردن بتن‌ها به همان ترتیب که گفته شد انجام می‌گردد.

پلان بام یک برش افقی فرضی از ساختمان است که در آن شکل و ابعاد بام، خرپشته، دیوارهای پیرامونی، تعداد و محل آبروها، مسیر شیب بندی به طرف آبروها و سایر فضاهای بام نظیر نورگیر، داکت تاسیسات و دودکش‌ها مشخص شده است.

در نقشه بام محل آبروها توسط یک دایره کوچک نمایش داده می‌شود.

این آبروها معمولاً به قطر ۱۰ سانتیمتر هستند.

در این نقشه‌ها فلشی جهت حرکت جریان آب از گوشه‌های بام تا محل آبرو را نشان داده و روی آن درصد شیب مشخص شده است.

در این نقشه‌ها کد ارتفاعی کف تمام شده بام نیز درج شده است.

در بام‌ها شیب کف‌سازی با توجه به تعداد ناودان‌های خروجی آب تعیین می‌گردد.

برای بام‌های مسطح به ازای هر ۷۵ تا ۱۰۰ متر مربع یک عدد ناودان به قطر ۴ اینچ (۱۰ سانتی متر‌) مناسب می‌باشد.

این در حالی است که بازوی کشش ناودان یعنی فاصله افقی ناودان از دیوار جان پناه بام که دورترین فاصله به ناودان است بیشتر از ۷ متر نباشد.

دلیل این محدودیت افزایش بار مرده سقف است.

لذا هرچه فاصله افقی از ناودان بیشتر شود ضخامت شیب بندی نیز در آنجا بیشتر می‌شود. 

محل دقیق ناودان‌ها با توجه به نوع پلان بام و چگونگی جاگذاری لوله‌های آب باران تعیین می‌شود.

لوله‌های آب باران باید در حد امکان مستقیم باشند و آب را در کمترین زمان بدون آسیب‌زدن به نما یا سایر فضاهای داخلی در داخل محوطه‌های ساختمان تخلیه کنند.

لوله آب باران باید از لوله‌های فاضلاب جدا باشد.

با توجه به اینکه گازهای موجود در لوله‌های فاضلاب برای خروج به سمت بالا حرکت می‌کنند با یکی کردن لوله آب باران و لوله‌های فاضلاب امکان مانع شدن عبور آب باران برای حرکت به سمت پایین وجود دارد. 

جاگذاری لوله آب باران باید به گونه‌ای باشد که فاصله آن نقطه از سایر نقاط آبگیر آن ناودان تقریباً به یک اندازه باشد.

یعنی در پایان، کف خواب در مرکز سطح ناحیه آبگیر قرار گیرد.

این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که لوله آب باران از قسمت‌های میانی ساختمان عبور کند و آب باران توسط لوله قائم از قسمت داکت سرویس‌ها، کنار ستون‌ها، دیوارهای میانی یا کمدها عبورکرده و با طی کمترین مسافت افقی آب را به سمت چاه هدایت کند.

اما همیشه امکان عبور لوله‌های آب باران از قسمت‌های میانی ساختمان به علت وجود اتاق‌ها و سالن‌ها وجود نداشته و ناودان‌ها را در گوشه‌های بام در محل مناسب قرار می‌دهند.

در این حالت اجرای شیب بندی به سمت گوشه‌های بام می‌باشد.

جهت هدایت نمودن آب در سطوح به سمت آبروها و یا لوله‌های فاضلاب، نیاز به اجرای شیب بندی آن سطح داریم.

این امر در صورتی که بدون دقت کافی انجام شود، امکان دارد مشکلاتی اعم از جمع‌شدن آب در یک قسمت و یا حتی نفوذ آب به بخش‌های داخلی ساختمان خواهد شد.

جهت جلوگیری از این اتفاق، نیاز است عملیات اجرای شیب بندی با دقت بالا صورت پذیرد که می‌توان این دقت اجرایی را بوسیله ایجاد كروم بندی بوجود آورد.

جهت اجرای کروم بندی، بخصوص در صورت نیاز به ایجاد کروم با شیب، نیاز است بالاترین نقطه و پایین‌ترین نقطه (نقطه خروجی آب) را مشخص نماییم.

اختلاف تراز این دو نقطه را بدست می‌آوریم و فاصله طولی بالاترین نقطه A را با توجه به شیب مورد نیاز، تا پایین‌ترین نقطه B اندازه‌گیری می‌نماییم.

حال نکته اینجاست که نقطه A باید چقدر بالاتر از نقطه B باشد تا آب به درستی هدایت شود؟

با توجه به شیب مورد نیاز و فاصله طولی نقاط A تا B، نقطه A را بالاتر در نظر می گیریم.

با فرض کروم بندی پشت بام، اگر فاصله طولی نقاط A تا B برابر ۱۰ متر باشد، به ازای هر متر فاصله، نقطه A را ۱.۵ سانتی‌متر بالاتر می‌بریم.

سپس بوسیله ریسمان کار، نقاط مورد نظر را به یکدیگر متصل می‌نماییم تا شیب مورد نیاز مشاهده گردد.

با قراردادن شمشه در کنار ريسمان، مسیر مشخص شده را توسط ملات ماسه سیمان و آجر، اجرا می‌کنیم تا به پایین‌ترین نقطه برسیم.

این عملیات را در نقاط مشابه در کل فضای مورد نظر، تکرار می‌کنیم تا شیب آن ناحیه به سمت محل خروجی هدایت شود.

بعد از اینکه کروم بندی بصورت شیب‌دار اجرا گردید، کافی است فضای مابین کروم‌ها بوسيله مصالح سبک، مانند فوم بتن و یا پوکه پر شود و روی آن بصورت کامل، سطحی صاف را ایجاد نماییم تا عملیات عایق (مصالحی مانند ایزوگام یا قیر گونی) روی آن اجرا گردد.

کروم‌بندی بطور کلی جهت مشخص نمودن میزان مصالح مورد نیاز، برای اندود نمودن یک سطح اجرا می‌گردد و در حقیقت شاخصی برای آن است.

از این رو نه تنها این امر را برای شیب بندی بلکه بصورت عمودی و یا حتی نقطه‌ای نیز اجرا می‌کنند.

یک مثال جهت واضح بودن روش اجرای کروم‌بندی عمودی و نقطه‌ای:

فرض کنید، می‌خواهیم سطح یک دیوار را بوسیله گچ پوشش دهیم.

اگر سطح این گچ دارای پستی و بلندی باشد، قطعا ظاهر زیبایی نخواهد داشت.

در نتیجه برای جلوگیری از ایجاد پستی و بلندی و همچنین، عمود اجرا شدن آن ابتدا باید دیوار را کروم‌بندی نماییم.

ابتدا، شاقول و یا شمشه‌ای را به همراه تراز روی دیوار قرار می‌دهیم تا در صورت وجود ناشاقولی و یا اعوجاج روی دیوار آن را مشاهده نماییم.

سپس مقداری گچ را بصورت نقطه‌ای در بالای دیوار با حداقل ضخامت ممکن جهت گچ‌کاری قرار می‌دهیم.

شمشه آلومینیومی را به همراه تراز بصورت کاملا عمودی روی کروم نقطه‌ای بالا قرار می‌دهیم و در پایین دیوار پشت شمشه را بوسیله گچ پر می‌کنیم.

دو نقطه ایجاد شده، در حقیقت کروم‌های نقطه‌ای ما خواهند بود.

کافی است فاصله مابین این دو را بوسیله گچ و بصورت کاملا عمودی پر کنیم تا کروم عمودی را نیز ساخته باشیم.

همین روال را با فاصله 1 الى 2 متری از هم روی دیوار تا انتها تکرار می‌کنیم تا سطح بصورت کامل کروم‌بندی شود.

اینکه می‌توان فضای میان کروم‌ها را بوسیله گچ پر کرد تا دیوار بصورت کامل گچ‌کاری شده باشد.

امیدوارم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد

نویسنده : سیدعلی منتظری

منبع : بخش مقالات تخصصی سایت استوارسازان

ویدیو آموزشی قوانین و ضوابط ترسیم پلان شیب بندی