ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

ساختمان مصالح بنایی کلاف دار :

کلاف‌های معمولاً اعضایی از بتن مسلح هستند که در حالت افقی معمولاً در پای دیوارها، در زیر تراز سقف‌ها و در تراز بالا یا پایین بازشوها ساخته می‌شود.

همچنین در حالت قائم به منظور پیوند دیوارها به یکدیگر به کار می‌رود که باید مطابق با ضوابط خاص اجرا گردند.

کلاف‌های در افزایش باربری لرزه‌ای و همچنین افزایش شکل‌پذیری ساختمان‌ها نقش عمده‌ای دارند.

در فرضیات اولیه طراحی و همچنین از ویژگی‌های کلاف‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. به جهت اطمینان از باربری ثقلی و جانبی این اعضا صرف‌نظر می‌شود.
2. به هیچ عنوان روی باربری آنها حساب نمی‌شود (فرض بر این است که دیوارها باید ظرفیت تحمل این بارها را داشته باشند).
3. وجود کلاف در ساختمان باعث افزایش چشمگیری در ظرفیت باربری سازه و پایداری آن می‌شود.
4. کلاف‌ها با تحمل نیروهای کششی می‌توانند بخشی از ضعف ساختمان‌های مصالح بنایی را جبران نموده و عملکرد بهتری از ساختمان را به نمایش بگذارند.

به طور کلی کلاف‌های در ساختمان‌های بنایی به دو دسته تقسیم می‌شوند، که مطابق با نمودار زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

1. کلاف افقی
2. کلاف قائم

نمونه ای ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

1: کلافبندی افقی در ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

کلاف‌هایی افقی پیرامونی نقش مهمی در مقاومت لرزه‌ای ساختمان‌های بنایی دارند.

این کلاف‌های به صورت اعضای کششی یا فشاری، نیروهای اینرسی ناشی از زلزله را منتقل می‌کنند و مانع جدا شدن اجزای دیگر ساختمان مانند شالوده، سقف و دیوارها از یکدیگر می‌شوند.

در نتیجه باعث می‌شوند ساختمان بنایی یکپارچه عمل نمایند.

همچنین کلاف‌هایی افقی که در زیر ساختمان ساخته می‌شوند، وظیفه انتقال نیروی دیوارها را به فونداسیون بر عهده داشته و به طور کلی اگر بخواهیم یک دسته‌بندی کلی از کلاف‌هایی پیرامونی (کلاف‌هایی افقی داشته باشیم، می‌توان گفت در ساختمان‌های بنایی ۴ نوع کلاف پیرامونی وجود دارد:

1. کلاف در محل اتصال سقف به دیوارها
2. کلاف در تراز بالای بازشوها
3. کلاف در تراز محل اتصال دیوارها به فونداسیون
4. کلاف اطراف قسمت مثلثی در سقف‌های شیبدار

در هنگام وقوع زلزله کلاف افقی در تراز سقف تحت تأثیر نیروهای خمشی و کششی قرار می گیرد.

 برای مقاومت در برابر این نیروها در ساخت آن باید تمهیدات خاصی لحاظ گردد.

دسته‌بندی کلی ضوابط برای کلاف‌های افقی:

• محل‌های تعبیه و مشخصات کلاف‌های افقی
• مشخصات و محل تعبیه میلگردها در کلاف‌های افقی بتنی
• اتصال کلاف‌های افقی

مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان دیدگاه‌های خود را در مورد کلاف‌هایی افقی به صورت زیر بیان می کند:

کلاف افقی

در تمام دیوارهای باربر باید کلاف افقی در تراز زیر دیوار و در تراز زیر سقف با رعایت ضوابط زیر، ساخته شود.

تراز زیر دیوار:

• این کلاف باید با بتن مسلح (با عیار سیمان حداقل ۲۵۰ کیلوگرم در متر مکعب بتن) ساخته شود به طوری که عرض آن از عرض دیوار و یا ۲۵۰ میلیمتر و ارتفاع آن از دو سوم عرض دیوار و یا ۲۵۰ میلیمتر کمتر نباشد.
• پوشش بتن اطراف میلگردهای طولی در مورد کلاف زیر دیوارها از ۵۰ میلیمتر کمتر نباشد.

تراز زیر سقف

— ابعاد کلاف افقی:

• کلاف سقف چنانچه با بتن مسلح ساخته شود، باید عرض آن هم عرض دیوار بوده مگر در دیوارهای خارجی که به منظور نماسازی می‌توان عرض کلاف را حداکثر تا ۱۲۰ میلیمتر از عرض دیوار کمتر اختیار نمود.
• پوشش بتن اطراف میلگردهای طولی نباید در مورد کلاف سقف از ۲۵ میلیمتر کمتر باشد.
• دیوارهای پیرامونی – خارجی (نما):

• سایر دیوارها:

— سایر مصالح مورد استفاده برای کلاف افقی:

به جای کلاف بتن مسلح می‌توان از نیمرخ‌های فولادی معادل تیرآهن نمره 10 (IPE100) استفاده نمود مشروط بر آن که کلاف فولادی به خوبی به سقف متصل شده و همچنین این کلاف‌های به نحوی مناسب به کلاف قائم یا دیوار متصل گردد.

هنگام اجرای کلاف سقف، تدابیر لازم برای اتصال مناسب آن به تیرهای سقف اتخاذ شود.

نحوه قرار گیری کلاف‌هایی افقی بر روی دیوار و در تراز زیر سقف

مشخصات و محل تعبیه میلگردها در کلاف‌هایی افقی بتنی:

• میلگردهای طولی باید از نوع آجدار با حداقل قطر ۱۰ میلیمتر باشند.
• میلگردهای طولی باید در چهار گوشه کلاف با پوشش بتنی مناسب، قرار گیرند.
  در صورتی که عرض کلاف از ۳۵۰ میلیمتر تجاوز نماید تعداد میلگردهای طولی باید به ۶ عدد و یا بیشتر افزایش داده شود به گونه‌ای که فاصله هر دو میلگرد مجاور از ۲۵۰ میلیمتر بیشتر نباشد.

ضوابط و محدودیت‌های میلگردگذاری در کلاف افقی

• میلگردهای طولی باید با تنگ‌های ساده‌ای به قطر حداقل ۶ میلیمتر به یکدیگر بسته شوند.
  فاصله تنگ‌ها از یکدیگر نباید از ارتفاع کلاف یا ۲۵۰ میلیمتر بیشتر باشد.
  فاصله تنگ‌ها در فاصله ۴۵۰ میلیمتر از بر کلاف قائم باید حداقل به ۱۵۰ میلیمتر کاهش یابد.

اتصال کلاف‌هایی افقی در ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

• در هر تراز، کلاف‌های باید به یکدیگر متصل شوند تا کلاف‌بندی به صورت شبکه به هم پیوسته باشد و میلگردها در محل تلاقی کلاف‌های باید به اندازه ۵۰۰ میلیمتر همپوشانی داشته باشند تا اتصال کلاف‌های بخوبی تأمین گردد.
• کلاف افقی نباید در هیچ جا منقطع باشد.
  عبور لوله یا دودکش به قطر بیش از یک ششم عرض کلاف از درون کلاف مجاز نمی‌باشد.
  بدیهی است لوله یا دودکش باید از وسط کلاف عبور نموده و نباید باعث قطع میلگردها گردد.
  همچنین لوله آب گرم و دودکش باید با عایق حرارتی پوشانده شوند.

2: کلاف قائم در ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

با تعبیه کلاف یا شناژ قائم در گوشه‌های ساختمان و لبه‌های نواحی ستونی دیوار و مهار آنها در فونداسیون و شناژ افقی در تراز سقف از پایین و بالا، باعث می‌گردد تا این قسمت ها به جای لغزش و جابجایی، رفتار خمشی از خود نشان دهند.

در کلاف‌هایی قائم بتنی، تعبیه میلگردهای کافی باعث می‌شود که:

1. کلاف‌های در مقابل نیروهای کششی در هنگام وقوع زلزله تسلیم نمی‌شوند.
2. ظرفیت باربری دیوار در جهت ضعیف افزایش می‌یابد.

برای مقاومت ساختمان در برابر وقوع زلزله برای کلاف‌هایی قائم هم باید تمهیداتی در نظر گرفته شود.
دسته‌بندی کلی ضوابط کلاف‌های قائم:

• محل‌های تعبیه و مشخصات کلاف‌های قائم
• مشخصات و محل تعبیه میلگردها در کلاف‌های قائم بتنی
• اتصال کلاف‌های قائم
• معادل کردن کلاف‌های قائم

مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان دیدگاه‌های خود را در مورد کلاف‌هایی قائم به صورت زیر بیان می کند:

محل تعبيه کلاف قائم

کلاف‌هایی قائم باید در محل تقاطع دیوارها تعبیه گردند.

در صورتی که طول دیوار بین دو کلاف بیشتر از ۵ متر باشد باید کلاف‌های قائم با توزیع یکنواخت در فواصل کمتر از ۵ متر در داخل دیوار، تعبیه گردد.

محل تعبیه کلاف قائم در پلان

ابعاد کلاف قائم

• هیچ یک از ابعاد مقطع کلاف قائم بتن مسلح (با عیار سیمان حداقل ۲۵۰ کیلوگرم در متر مکعب بتن | نباید کمتر از ۲۰۰ میلیمتر باشد.
• به جای کلاف بتن مسلح می‌توان از تیر آهن نمره ۱۰ (IPE100) یا نیمرخ فولادی معادل آن استفاده نمود. مشروط بر آن که اتصال کلاف فولادی با دیوار به وسیله میلگردهای افقی بخوبی تأمین شود.

مشخصات و محل تعبیه میلگردها در کلاف‌هایی قانم بتنی

• میلگردهای طولی باید از نوع آجدار با قطر حداقل ۱۰ میلیمتر باشند.
• میلگردهای طولی باید در چهار گوشه کلاف با پوشش بتنی مناسب قرار گیرند و به نحو مناسبی با | میلگردهای طولی افقی مهار شوند.
• در اطراف میلگردهای طولی باید حداقل ۲۵ میلیمتر پوشش بتن وجود داشته باشد.
• میلگردهای طولی باید با تنهایی به قطر حداقل ۶ میلیمتر به یکدیگر بسته شوند. فاصله تنگ‌ها از یکدیگر نباید از ۲۵۰ میلیمتر یا عرض کلاف هر کدام که کمتر است، بیشتر باشد.

تعریف ناحیه بحرانی در ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

طول ناحیه بحرانی در کلاف قائم از بر داخلی کلاف افقی محاسبه شده و برابر با بزرگترین مقادیر زیر است:

• پنجم فاصله محور تا محور کلاف‌هایی افقی بالا و پایین دیوار بنایی
• دو برابر ضخامت کلاف قائم در راستای عمود بر دیوار

تذکر: همانطور که در شکل فوق هم مشخص شده است، حداکثر فاصله تنگ‌ها در ناحیه بحرانی باید به ۱۵۰ میلیمتر کاهش یابد.

اتصال کلاف‌هایی قائم

• کلاف‌هایی قائم باید به نحوی مناسب در کلیه محل های تقاطع، به کلاف‌هایی افقی متصل شوند.
  در نقاط تقاطعی که کلاف قائم ادامه نمی‌یابد میلگردهای طولی کلاف قائم باید حداقل به اندازه ۴۰۰ میلیمتر در داخل کلاف افقی مهار گردد.

معادل کردن کلاف‌هایی قائم

به جای هر کلاف قائم مانند آنچه که توضیح داده شد، می‌توان میلگردهایی را در طول و ارتفاع دیوار بر اساس ضوابط زیر، توزیع نمود:

1. برای اجرای دیوار از ملات ماسه – سیمان (با عیار سیمان حداقل ۲۵۰ کیلوگرم در متر مکعب ملات) استفاده شود.
2. فاصله دو میلگرد قائم متوالی از ۶۰ سانتیمتر کمتر و از ۱۲۰ سانتیمتر بیشتر نباشد.
3. میلگردهای قائم در فاصله حداکثر ۲۵۰ میلیمتر، با میلگردهای افقی به قطر حداقل ۶ میلیمتر، به یکدیگر بسته شوند.
4. اطراف میلگردها به صورت غوطه‌ای چیده شده و بندهای قائم کاملاً پر گردند.
   دور هر میلگرد قائم، فضایی که کوچکترین بعد آن از ۶۰ میلیمتر کمتر نباشد ایجاد گردیده و ضمن چیدن دیوار با ملات پر شود.

جزئیات میلگردهای قائم و افقی مهاری دیوارها

در شکل زیر دید بهتری از این نوع معادل کردن همراه با میلگردگذاری به جای کلاف قائم در دیوار، به صورت سه بعدی

نحوه اجرای کلاف قائم بتن آرمه در ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

 اجرای کلاف‌هایی قائم بتن آرمه باید همزمان با اجرای دیوار سازه‌ای و به صورت یکپارچه مانند شکل زیر انجام شود:

اگر کلاف قائم با دیوار همزمان اجرا نشود، رعایت موارد زیر الزامی است:

الف) اجرای دیوار و باز گذاشتن محل کلاف به صورت کنگره‌ای

ب) میلگردگذاری و تأمین همپوشانی با میلگردهای انتظار

پ) نصب مرحله‌ای قالب بیرونی به ارتفاع ۷۰ سانتیمتر از پایین به بالا

ت) ملات ریزی مرحله‌ای و ویبره کردن برای حصول اطمینان از جاگیری ملات در تمام فضاهای خالی

سقف یکی از اجزای اصلی ساختمان می‌باشد که وظایف اصلی آن عبارت است از:

• پوشش افقی ساختمان
• تحمل و انتقال بارهای وارد بر آن، به اجزای باربر

سقف باید با مصالح مناسب و به نحوی ساخته شود که در برابر نیروهای زلزله ضمن جدا نشدن از تکیه‌گاه خود، یکپارچگی و استحکام خود را حفظ کند.

این یکپارچگی باعث توزیع و انتقال مناسب نیروها به اجزای باربر می‌شود.

به طور کلی سقف‌هایی که در مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان معرفی شده‌اند و ضوابط اجرایی آن برای ساختمان‌های بنایی محصور شده با کلاف و ساختمان‌های بنایی غیرمسلح در نظر گرفته شده است، عبارتند از:

1.سقف طاق ضربی

2.سقف تیرچه بلوک

3.سقف کاذب

۴.سقف تخت

5.سقف شیبدار

6.سقف قوسی

7.سقف استوانه‌ای

8.سقف گنبدی

تذكر: تمام سقف‌های معرفی شده در بالا به جز استوانه‌ای و گنبدی در هر دو ساختمان بنایی محصور شده با کلاف و ساختمان بنایی غیرمسلح می‌توانند استفاده شوند.

اما در مورد استفاده از سقف‌های استوانه‌ای گنبدی در فصل مربوط به ساختمان‌های بنایی محصور شده با کلاف سخنی به میان نیامده است.

اطلاعات کلی سقف‌ها:

سقف‌ها در ساختمان‌های بنایی محصور شده با کلاف و ساختمان‌های بنایی غیرمسلح می‌توانند به صورت تخت، شیبدار و قوسی با رعایت شرایط زیر ساخته شوند:

الف) در زیر سقف یک کلاف با شرایط زیر اجرا شود:

1.اگر بخواهیم از کلاف فولادی استفاده کنیم باید مطابق با جدول زیر این کار انجام شود:

2.اگر بخواهیم از کلاف افقی بتنی استفاده کنیم، باید حداقل شرایط زیر را داشته باشد:

• عرض حداقل مساوی ضخامت دیوار
• ارتفاع حداقل ۲۰۰ میلیمتر
• حداقل چهار میلگرد طولی آجدار نمره ۱۰ (۱۰)
• حداقل میلگردهای عرضی ساده نمره ۶ (۶)
• فاصله خاموت ها حداکثر ۲۰۰ میلیمتر

در شکل های زیر مقادیر حداقل کلاف‌هایی بتنی و فولادی در زیر سقف‌های تخت، شیب دار و قوسی نشان داده شده است:

ب) بخش طره ای سقف باید همزمان با سقف اجرا شود و تیرهای آن ادامه تیرهای سقف باشد.

1. سقف طاق ضربی در ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

 سیستم طاق ضربی یکی از قدیمی ترین و سنتی ترین نوع سقف‌های رایج در کشور می‌باشد.

جهت اجرای این نوع سقف از آجر فشاری و ملات گچ و خاک استفاده می کنند.

در این نوع سقف، آجر فشاری را با ضربه دست و با فشار اندک، با ملات گچ و خاک به صورت قوسی کار می کنند.

در شکل زیر جزئیات این نوع سقف آورده شده است:

این نوع سقف‌ها در سال های نه چندان دور کاربرد فراوانی داشته که کاربرد آن به دلایل زیر بوده است:

• در دسترس بودن مصالح
• عدم نیاز به تخصص اجرای بالا

در مورد اجرای این سقف در ساختمان‌های بنایی محصور شده با کلاف و یا ساختمان‌های بنایی غیرمسلح باید ضوابط اجرایی خاصی را رعایت کنیم، این ضوابط در ادامه آورده شده است:

سقف طاق ضربی

1.فاصله بین تیرآهن‌های سقف از ۱ متر بیشتر نشود.

2.تیرآهن‌های سقف باید در فواصل حداکثر ۲ متر توسط تیرآهن‌های عرضی (حداکثر یک شماره کمتر از تیرآهن اصلی) که در دل تیرآهن‌های سقف قرار می‌گیرند، به یکدیگر متصل گردند.

در شکل‌های زیر نحوه اجرای صحیح و جزئیات آن برای تیرآهن‌های عرضی که در دل تیرآهن‌های سقف قرار می‌گیرند آورده شده است:

3.لازم است انتهای تیر آهن‌های سقف توسط تیرآهن‌های دیگری که در امتداد عمود بر تیرهای سقف هستند به یکدیگر متصل شوند.

4.تیرآهن‌های سقف به گونه‌ای مناسب به کلاف افقی متصل شوند.

5.تیرآهن انتهایی سقف باید در چشمه‌های ۱ متری، حداقل به صورت یک چشمه در میان، با تسمه یا میلگرد به شکل ضربدری به تیرآهن کناری خود مهار شود.

6.تکیه‌گاه مناسبی برای پاطاق آخرین دهانه طاق ضربی تعبیه گردد.

این تکیه‌گاه می‌تواند با قرار دادن یک نیمرخ فولادی و اتصال آن با کلاف زیر خود یا با جاسازی در کلاف بتنی تأمین شود.

چنانچه این تکیه‌گاه فولادی باشد باید با میلگردها یا تسمه های کاملاً کشیده و مستقیم در دو انتهای تیر و همچنین در فواصل کمتر از ۲ متر به آخرین تیر آهن سقف متصل گردد.

7.حداقل سطح مقطع میلگرد یا تسمه که برای مهاربندی ضربدری تیرآهن‌های سقف یا استوار کردن آخرین دهانه به کار می‌رود، میلگرد با قطر ۱۴ میلیمتر یا تسمه معادل آن می‌باشد.

2. سقف تیرچه بلوک در ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

یکی از سقف‌هایی که در حال حاضر بیشترین سهم در سقف سازی را در سطح کشور دارد، سقف تیرچه بلوک می‌باشد.

از ویژگی‌های این سقف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. اجرای راحت
2. سهولت دسترسی به مصالح و نیروی کار
3. داشتن یکپارچگی در سقف

همانطور که از نام این سقف مشخص است، مصالح اصلی این سقف را تیرچه (بتنی) و بلوک سفالی، بتنی و یا یونولیت) تشکیل می‌دهد.

در شکل زیر جزئیات یک سقف تیرچه بلوک نشان داده شده است:

تنوع انتخاب در مصالح سقف تیرچه بلوک به تدریج موادی مانند پلی استایرن (یونولیت) را جایگزین بلوک‌های سفالی و بتنی کرده و وزن سقف را به مراتب کاهش می‌دهد.

در مورد اجرای این سقف در ساختمان‌های بنایی محصور شده با کلاف و یا ساختمان‌های بنایی غیرمسلح باید ضوابط اجرایی خاصی را رعایت کنیم، این ضوابط در مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان به صورت زیر بیان شده است:

سقف تیرچه بلوک

1. تیرچه های سقف به نحو مناسبی به کلاف افقی متصل شوند.
2. سر میلگرد مورد استفاده در بتن پوشش سقف حداقل به قطر ۶ میلیمتر به فواصل حداکثر ۲۵۰ میلیمتر در جهت عمود بر تیرچه‌ها، قرار داده شود.
   
3. پوشش بتن روی بلوک‌ها حداقل دارای ۵۰ میلیمتر ضخامت باشد. 
4. در صورت تجاوز دهانه تیرچه‌ها از ۴ متر، تیرچه‌ها به وسیله کلاف عرضی که عرض مقطع آن حداقل ۱۰۰ میلیمتر باشد به هم متصل شوند.
   این کلاف باید دارای حداقل ۲ میلگرد آجدار سراسری به قطر ۱۰ میلیمتر ( یکی در بالا و یکی در پائین مقطع کلاف) باشد.

5. در صورت وجود طره در سقف، لازم است حداقل به اندازه میلگردهای پایین در بالا و به طول حداقل 1.5 متر تعبیه شود.
به عنوان مثال اگر فرض کنیم میلگردهای پایین تیرچه برابر با ۲ میلگرد ۱۲ آجدار باشد.

3. سقف کاذب در ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

سقف کاذب سقفی است که وزن آن از طریق اتصال به سیستم باربر ساختمان به آن منتقل شده و بین آن سقف اصلی فضای خالی به وجود می آید.

این سقف در زمان کوتاهی جای خود را در صنعت ساختمان پیدا کرده است.

به طوری که امروزه در بیشتر ساختمان‌ها به نوعی این سقف دیده می‌شود و به هر نوع سقفی قابلیت اتصال دارد.

سقف‌های کاذب به صورت مستوی یا غیر مستوی ساخته می‌شوند.

در عکس های ارائه شده نمونه‌ای از اجرای این سقف‌ها را در ساختمان مشاهده می‌کنید.

این سقف‌ها می‌توانند با پانل گچی، چوبی، فلزات رنگین، پی وی سی، شیشه‌ای، اهنی، ورق‌های فلزی روکش‌دار، آلومینیومی، کامپوزیت و… نصب شوند که در هر صورت قابلیت اجرا به صورت واحد و با هم را دارا هستند.

در مورد اجرای سقف کاذب در ساختمان‌های بنایی محصور شده با کلاف باید بدانیم که:

این سقف‌ها باید از مصالح سبک ساخته شده و قاب‌بندی آن به گونه مناسبی به سقف اصلی بالای آن یابه دیوار یا کلاف‌بندی ساختمان متصل گردد تا ضربه تکان‌های ناشی از زلزله در آنها، موجب خرابی دیوارهای مجاور نگردد.

از قابلیت‌های سقف کاذب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عبور تأسیسات
• دکوراتیو
• آکوستیک کردن (عایق صوتی)
• سبک کردن وزن ساختمان
• هدایت و جلوگیری از اتلاف گرما و رطوبت
• نورپردازی مناسب با شرایط کار و زندگی

مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان برای اجرای سقف کاذب رعایت موارد زیر را الزامی می‌دانند:

سقف کاذب

1. آویزها در سقف‌های کاذب به سازه اصلی ساختمان (دیوارهای باریر، کلاف‌های و یا سقف) متصل گردد.
2. از آویزهایی استفاده شود که مقاومت کافی داشته و در برابر عوامل خورنده و زنگ‌زدگی مقاوم باشند.
3. تعداد و فاصله آویزها بسته به نوع پوشش سقف کاذب محاسبه و برآورد شود، اما در هر حال نباید از 3 عدد در هر متر مربع سقف کمتر باشد.
4. آویزها باید شاقولی و صاف بوده و با اتصالات مناسب به سازه اصلی متصل شوند.
5. بار وارد از طرف آویزها از باری که سقف بر اساس آن طراحی شده تجاوز نکند.

در شکل زیر جزئیات یک سقف کاذب نشان داده شده است که در آن نحوه اتصال سقف به آویزها نشان داده شده است:

با توجه به شکل فوق به تعاریف زیر دقت کنید:

سازه فرعی: پروفیل‌های این سازه، سازه اصلی را به یکدیگر متصل می‌کند.

سازه اصلی: پروفیل‌های این سازه وظیفه انتقال بار سقف کاذب را به آویز و در نتیجه سقف اصلی به عهده دارند.

سازه تراز: این سازه در تراز سقف کاذب و در اولین ردیف اجرا می‌شود.

6.مقاطع نيمرخ‌های اصلی و فرعی افقی که برای نگه داشتن سقف‌های کاذب به کار می‌روند باید با محاسبه تعیین شود ولی به هر حال سطح مقطع نیمرخ‌های اصلی و فرعی از هر لحاظ نباید به ترتیب از سطح مقاومت میلگردهای فولادی نمره ۱۰ و ۶ کمتر باشد.

7.سقف‌های کاذب باید در برابر نیروهای جانبی مقاوم باشند.

8.در صورتی که تأسیسات حرارتی در فضای بین سقف اصلی و سقف کاذب قرار می‌گیرد، ایجاد درز انبساط در اطراف سقف کاذب به منظور تأمین جا برای تغییر مکان‌های حرارتی ضروری است.

4. سقف‌های متداول در ساختمان‌های بنایی غیرمسلح

سقف تخت

این نوع سقف در ساختمان‌های بنایی غیرمسلح به صورت چوبی ساخته می‌شود که نمونه‌ای از این نوع سقف در شکل‌های زیر نشان داده شده است:

برای اجرای این نوع از سقف‌ها در ساختمان‌های بنایی غیرمسلح مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان در بند ۲ – ۸ – ۵ – ۶ – ۸ – الف رعایت موارد زیر را الزامی می‌داند:

سقف تخت در ساختمان‌های بنایی غیرمسلح

1.از تیرهای اصلی سقف باید روی تکیه‌گاه چوبی یکسره (در طول دیوار) قرار گرفته و به آن متصل گردد.

2.تیرهای چوبی سقف باید در روی دیوارها به وسیله چارچوب افقی مهار شوند.
برای اتصال تیرهای چوبی باید از میخ‌های چوبی یا فولادی که اتصال مناسب را تأمین می‌کند استفاده شود.

• مقطع یک سقف چوبی را می‌توان به صورت شکل زیر در نظر گرفت، که بندهای آئین‌نامه‌ای آن در ادامه آورده شده است:

3.حداکثر فاصله محور تا محور تیرهای اصلی (X) نباید از ۶۰۰ میلیمتر بیشتر باشد.

4.حداقل قطر تیرها (D) باید براساس جدول زیر تعیین گردد:

5.روی تیرها به وسیله تخته‌هایی با ضخامت حداقل ۱۰ میلیمتر با مصالح مناسب دیگر به صورت کاملاً به هم چسبیده پوشیده شود.

6.روی تخته‌ها با غوره گل به ضخامت حداکثر ۱۰۰ میلیمتر پوشیده شود.

غوره گل، نوعی شفته است که در شیب‌بندی بام‌ها استفاده می‌شود در غوره گل به جای آهک از نخاله گچ و خاک استفاده می‌شود.

7.به منظور عایق‌کاری، روی غوره گل، با کاهگل به ضخامت حداکثر ۳۰ میلیمتر اندود شود.

8.برای عایق‌کاری مجدد لایه کاهگل قبلی باید برداشته شود.

9.تیرهای اصلی سقف باید از هر طرف ساختمان حداقل ۳۰۰ میلیمتر و حداکثر ۶۰۰ میلیمتر به صورت طره ادامه یابند.

۱۰.در صورتی که مقطع تیرهای سقف مدور باشد، باید به صورت سر و ته کنار هم قرار گیرند.

اجرای سقف شیبدار در ساختمان مصالح بنایی کلاف دار

سقف‌های شیب دار معمول در ساختمان‌های بنایی غیرمسلح متشکل از خرپاهای چوبی، تیرچه‌های فرعی و پوشش مناسب روی تیرچه‌های فرعی می‌باشد.

همانطور که در شکل مشاهده می‌شود، خرپاهای چوبی شامل اعضای فوقانی، تحتانی، اعضای مورب و یا قائم متصل کننده اعضای فوقانی و تحتانی می‌باشند که به یکدیگر متصل شده‌اند.

مبحث 8 مقررات ملی ساختمان رعایت ضوابطی که در ادامه آمده است برای اجرای این نوع خرپاها در سقف‌های شیبدار الزامی می‌داند:

1.حداکثر فاصله خرپاها از یکدیگر 4.5 متر می‌باشد.

2.اعضای فوقانی و تحتانی خرپاها باید از چوب‌هایی با قطر حداقل ۸۰ میلیمتر باشد.

3.اعضای مورب و یا قائم باید از چوب‌هایی با قطر حداقل ۵۰ میلیمتر و طول حداکثر 1.2 متر باشد.
(در شکل صفحه قبل مقطع اعضا فوقانی و تحتانی نشان داده شده است).

4.فاصله مرکز به مرکز تقاطع‌های موجود روی اعضای فوقانی و تحتانی حداکثر 1.2متر باشد.

تذكر: بر روی این خرپاها تیرچه‌هایی قرار می‌گیرد که ساختار سقف را تشکیل می‌دهد، به طوری که این تیرچه‌ها باید به نحو مناسبی به اعضا فوقانی متصل شوند.

ضوابطی که باید در مورد تیرچه‌های فرعی رعایت کنیم عبارتند از:

1.فاصله محور تا محور تیرچه‌ها نباید بیشتر از ۶۰۰ میلیمتر باشد ( X < ۶۰۰ mm). ۲

2.حداقل قطر تیرچه‌ها (D) بر اساس جدول زیر بدست می‌آید:

حداقل قطر تیرچه های روی خرپاها به میلیمتر

توجه: برای پوشش فلزی اعداد این جدول در ۰ / ۷۵ ضرب می‌شوند.

انواع پوششی که روی تیرچه‌های فرعی بر روی سقف شیبدار قرار می‌گیرد:

1. پوشش فلزی (ورق فلزی موج‌دار)
2. پوشش سفالی (تخته‌های نازک و ملات گل، آهک و سفال بام)
3. پوشش غوره گل (تخته‌های نازک و غوره گل و اندود کاهگل)

در قسمت قبل نحوه اجرای پوشش غوره گل را بررسی کردیم، در ادامه نحوه اجرا پوشش فلزی و سفالی را بررسی خواهیم کرد:

1.پوشش فلزی:

در این نوع پوشش روی تیرچه‌ها با استفاده از ورق‌های فلزی موجدار پوشانده می‌شود.

این ورق‌ها باید به وسیله پیچ‌های خم شده (پیچ سرخم) و واشرهای لاستیکی جهت آب‌بندی به تیرچه‌ها وصل شوند.

2.پوشش سفال:

در این نوع پوشش روی تیرچه‌ها باید با تخته‌هایی به ضخامت حداقل ۱۰ میلیمتر کاملاً پوشیده شود.

تخته‌ها با میخ‌های چوبی یا فلزی به تیرچه‌ها وصل می‌شوند.

زهوار نگهدارنده سفال‌ها باید سقف را داشته باشند.

توسط میخ به تخته‌ها متصل شود.

سفال‌ها باید چنان قرار داده شوند که همپوشانی مناسب جهت آب‌بندی سقف را داشته باشد.

سقف‌های خاص

سقف قوسی:

سقف قوسی از نوع خشتی، آجری یا چوبی می‌باشد.

این سقف‌ها می‌توانند به شکل استوانه‌ای و یا گنبدی ساخته شوند.

سقف‌های قوسی روی چارچوب چوبی قرار می‌گیرند که باید به طور مناسب به آن وصل شوند.

پوشش روی این سقف‌ها باید به روش مناسبی مانند اندود کاهگل یا آجر فرش با ملات نیمچه کاه اجرا شود.

سقف‌های استوانه‌ای:

حداقل بلندی قوس‌های استوانه‌ای برای دهانه‌های کناری باید برابر نصف دهانه و برای دهانه‌های میانی یک سوم دهانه باشد.

• به منظور جذب نیروی رانش افقی باید به یکی از شیوه‌های زیر عمل شود:

1. چارچوب چوبی در جهت دهانه قوس باید به فاصله هر 1.5 متر به وسیله یک عضو افقی (کش) در جهت عمود بر محور قوس تقویت شود.
   کش می‌تواند از چوب با قطر حداقل ۷۰ میلیمتر باشد.
2. دیوارهای کناری باید به فاصله هر 1.5 متر توسط پشت‌بند مناسبی تقویت شوند.

سقف‌های گنبدی:

سقف‌های گنبدی باید دارای پلان دایره‌ای یا چندضلعی منتظم باشند.

حداقل بلندی قوس‌های این نوع سقف‌ها یک سوم دهانه گنبد است.

در این قبیل سقف‌ها لازم است یک کلاف چوبی پیوسته بر روی دیوارها و زیر گنبد تعبیه گردد.

گردآورنده: استوارسازان