آیا سقف‌ طاق ضربی منسوخ شده است؟

سقف‌ طاق ضربی از سقف‌های قدیمی و سنتی در کشور می‌باشند.

علی‌رغم مورد تایید قرار نگرفتن در بسیاری از مجامع علمی هنوز در برخی از مناطق مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اجرای سقف شیبدار طاق ضربی بین دو تیر موازی که پل نامیده می‌شوند و تیرهای فرعی به صورت موازی و عمود بر پل‌ها نصب می‌شوند.

در این سقف جهت تحمل بارهای ثقلی از آجر فشاری و تیرآهن فولادی و ملات گچ و خاک به نسبت 1 به 1 و جهت تحمل بارهای جانبی از مهار‌های ضربدری استفاده می‌گردد و با دوغاب گچ روی آن پوشانیده می‌شود.

حداکثر فاصله تیرهای حمال 1 متر می‌باشد و تیرها در محل تکیه‌گاه به نحو مطلوبی ثابت می‌شوند.

سقف‌ طاق ضربی معمولاٌ دارای ضخامت نیم آجر یعنی در حدود 11-10 سانتیمتر می‌باشد.

عمل طاق زدن باید از طرفین تیر آهن شروع و به وسط آن ختم شود و در انتها باید نیمرخ‌ها به نحو مطلوبی به دیوار مهار شوند.

فاصله بین تیر‌های فرعی معمولا بین ۰٫۷ تا ۱٫۲ متر می‌باشد.

دهانه‌هایی که می‌توان روی این سقف‌ها اجرا کرد حدود ۵ متر می‌باشد.

از اجر فشاری و ملات گچ و خاک برای اجرای سقف شیبدار طاق ضربی استفاده می‌کنند.

اجر فشاری را با ضربه‌ی دست و با فشار کمی ملات گچ و خاک به صورت قوسی در می‌آورند.

که علت این نوع قوسی کار کردن سقف‌های شیبدار لرزش بیش از حد آنهاست.

که حتی با راه رفتن روی این سقف به لرزه در می‌آید.

در حالت تئوری حداکثر خیز این سقف 4 سانتیمتر می‌باشد.

• سرعت اجرای سقف شیبدار
• در دسترس بودن مصالح سقف شیبدار
• بدون نیاز به تخصص اجرای سقف شیبدار

برای اجرای سقف‌ طاق ضربی حتماً باید از آجر فشاری استفاده کرد.

استفاده از هر نوع آجر دیگر، از جمله آجر جوش سبب ناایمن بودن سقف شده و احتمال ریزش را افزایش می‌دهد.

به هنگام ساخت و اجرای سقف، حتماً آجرها را قبل از استفاده، درون آب فرو کرده و در سقف مورد استفاده قرار دهید.

اصطلاحاً به این مورد زنجاب کردن آجر نیز می‌گویند.

بهتر است اجرای سقف‌ طاق ضربی را در تمامی دهانه‌ها به صورت موازی و برابر پیش ببرید.

ملات گچ و خاک که برای ساخت سقف به کار برده می‌شود، باید به نسبت 1 به 2 باشد.

تیرآهن‌ها به وسیله میلگرد به یکدیگر وصل شده، به طوری که طول هر یک از مستطیل‌های ایجاد شده نباید بیشتر از 1.5 برابر عرض آن باشد.

در تشکیل مستطیل‌های ذکر شده دقت داشته باشید که مساحت هر کدام حداکثر 25 متر مربع باشد.

مهارت بنایی که سقف‌ طاق ضربی را می‌سازد، باید به حدی باشد که قوس سقف را در همه قسمت‌های سقف به طور یکسان تنظیم کند.

• در سقف‌های طاق ضربی استفاده از آجرهای جوش و یا خام باعث ریزش طاق خواهد شد.
• در اجرای این سقف‌ها زنجاب نمودن آجر قبل از استفاده حتمی و ضروری است.
• در این سقف‌ها حدالامکان تمام دهانه‌ها یکجا و بطور مساوی بایستی اجرا شوند.
• میزان و مقدار قوس مناسب بایستی در تمام طول دهانه‌ها رعایت گردد زیرا قوس زیاد باعث هدر رفتن اندود خواهد شد.
• ملات مصرفی در اجرای طاق ضربی ملات یک به دو میباشد.
• مطابق آیین نامه 2800 ایران تیر آهن ها بوسیله میلگرد یا تسمه ی فولادی بصورت ضربدری به یکدیگر بسته میشوند، بصورتی که اولا طول مستطیل ضربدری شده بیش از 1.5 برابر عرض آن نباشد و ثانیا مساحت تحت پوشش هر ضربدری از 25متر مربع تجاوز ننماید.

در ابتدا باید بگوییم که آجر مصرفی بایستی از نوع آجر مرغوب فشاری باشد.

چون آجر از مصالحی محسوب می‌شود که مقاومت فشاری مناسبی را دارا می‌باشد.

آجر معمولاً در بخش‌هایی از ساختمان که نیروهای ورودی به آن به‌صورت فشاری است کاربرد دارد.

در پوشش سقف‌ها به طریق طاق ضربی خیز منفی آجرها و ایجاد طول بیشتر و ضعیف، تناسب لازم را فراهم می‌کند.

در طاق ضربی، از گچ و خاک مرغوب به‌عنوان ملاط استفاده می‌شود که بایستی با نسبت مناسب ترکیب شوند.

پیوند آجرها بایستی به شکل مناسبی انجام شود به‌طوری که بندهای روی آجرها روی یکدیگر قرار نگیرند.

برای دهانه باید قوس خوبی انتخاب و استفاده شود.

پس از اینکه آجرچینی سقف اجرا شد، برای پر شدن فضای خالی میان آجرها باید دوغاب‌ریزی با گچ انجام شود.

• پس از ساخت سقف‌ طاق ضربی ، می‌توان قسمت‌هایی از ساختمان را که نیاز به تغییر دارد، تغییر داد.
• سرعت اجرای سقف‌ طاق ضربی نسبت به انواع دیگر سقف‌های ساختمان بالا می‌باشد.
• مصالح ساختمانی که برای ساخت این سقف مورد استفاده قرار می‌گیرد، در دسترس می‌باشد و به راحتی می‌توان از هر مصالح فروشی تهیه کرد.

• به هنگام راه رفتن بر روی آن و دیگر محرکات لرزش سقف زیاد است.
• وزن زیاد سقف و سنگینی سقف که به هنگام زلزله به شکل آوار خراب می‌شود و فرو می‌ریزد.
• امکان خوردگی و پوسیدگی تیر آهن به دلیل تماس با گچ.
• رد شدن تاسیساتی مثل لوله از روی سقف ممکن نیست، مگر اینکه ضخامت سقف را افزایش دهیم.

• مرحله اول: برداشتن پوشش روی سقف
• مرحله دوم: نصب و جوش برشگیر
• مرحله سوم: نصب مش میلگرد
• مرحله چهارم: کنترل حداقل میلگرد حرارتی دال 
• مرحله پنجم: بتن ریزی روی میلگردها، پرداخت سطح بتن و سپس مراقبت از آن

تبدیل سقف‌ طاق ضربی به سقف کامپوزیت:

همانطور که اشاره شد، سقف‌ طاق ضربی از مقاومت کمی به هنگام زلزله و تکان‌های شدید برخوردار است.

خراب شدن سقف ساختمان در این گونه مواقع، باعث آسیب رسیدن به کل ساختمان و تخریب همه ساختمان می‌شود.

در اینگونه موارد برای مقاوم‌سازی سقف‌ طاق ضربی ، آن را به سقف کامپوزیت یا سقف مرکب تبدیل می‌کنند.

برای تبدیل این نوع از سقف ساختمان به سقف کامپوزیت، برای اینکه بتوانند به سطح آجری و تیرآهن‌های سقف دسترسی داشته باشند، کف سقف را خراب کرده و نخاله‌های حاصل از تخریب کف سقف را منتقل می‌کنند.

پس از این مرحله برای قرار دادن برش گیر بر روی پروفیل‌های سقف، ناودانی‌هایی را با استفاده از جوش به پروفیل سقف وصل می‌کنند و یک مش فولادی را بر روی آن قرار می‌دهند.

سپس کل سقف را بتن‌ریزی کرده و سقفی را که بسیار آسیب‌پذیر بود را به یک دال صلب و یکپارچه بتنی تبدیل می‌کنند.

سقف کامپوزیت ضمن حفظ یکپارچگی سقف طاق ضربی و پایداری سقف، باعث ایجاد صلبیت در دیافراگم و در نتیجه توزیع نیروی مطلوب‌تر بین المان‌های باربر جانبی می‌شود.

روش‌های صلب کردن سقف‌ طاق ضربی :

• کامپوزیت کردن سقف طاق ضربی (صلبیت و انسجام)
• جوش تسمه یا میلگرد به زیر تیرچه‌های سقف (انسجام)
• اجرای تیرآهن‌های عرضی عمود بر تیرچه‌های موجود سقف (صلبیت و انسجام)
• متصل کردن انتهای تیرچه‌ها با میلگرد به هم و مدفون کردن آنها در کلاف بتنی (انسجام)
• بستن با کش‌های مهاری به پشت دیوار (انسجام)
• نبشی‌کشی در زیر تکیه‌گاه اتصال تیرچه‌های سقف و دیوار (افزودن طول تکیه‌گاه)

در طاق ضربی به علت نیاز به جذب سریع اغلب ملات گچ و خاک به کار می‌رود.

میزان ترکیب آن به میزان جذب گچ و جنس خاک وابسته است.

اغلب گچ و خاک در حالت خشک به نسبت یک به یک ترکیب می‌شود.

به علت جذب مناسب، ملات را به میزان کم و هر دفعه به مقدار مصرف درست می‌کنند.

باید دقت کرد که در نواحی که از رطوبت بالایی برخوردار هستند، به کاربردن ملات گچ و خاک چندان توصیه نمی‌شود.

ولی اگر بخواهند حدفاصل میان آهن‌ها را با قوس آجری پوشش دهند به روش زیر این کار را انجام می‌دهند:

سطح سقف و زیر تیر آهن‌ها را پیکر‌بندی کرده و توسط ملات ماسه سیمان درجه یک، طاق چینی مورد نیاز را روی قالب فراهم می‌نمایند.

پس از این کار توسط ملات ماسه و سیمان ریز طاق‌زنی صورت می‌گیرد و قالب تا هنگامی که جذب ملات ماسه سیمان به‌ خوبی انجام شود باز نمی‌شود.

چون معمولاً قالب‌ها به شکل تخت و منظم پیاده‌سازی می‌شود.

در این روش نیازی به اندود آستر زیر طاق نیست و یا با ضخامت کم آن را اجرا می‌نمایند.

امیدوارم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد

نویسنده : سیدعلی منتظری

منبع : بخش مقالات تخصصی سایت استوارسازان