مقالات تخصصی معماری و عمران
سقف تیرچه بلوک چیست و چرا از آن استفاده می‌شود؟
سقف تیرچه بلوک چیست؟
سقف تیرچه بلوک از نوع سقف بتنی است.
سازندگان در ساختمان‌سازی از این نمونه سقف استفاده می‌کنند.
نقش مهم و اساسی آنها انتقال نیروهای افقی و جانبی به سایر اعضا به‌کاربرده شده میباشد.
سقف تیرچه بلوک درجا یکی از سقف‌های دال یک‌طرفه است که با استفاده از بلوک‌های توخالی و سبک از جنس بتن و سفال به‌منظور پرکردن سقف استفاده می‌گردد.
کاربرد همین مصالح سبک باعث کاهش بار وارده به سقف خواهد شد.
همان‌طور که گقته شد در این روش که متداول‌ترین شیوه اجرای سقف ساختمان شناخته شده است از تیرچه به‌عنوان تیر فرعی استفاده شده و بلوک ها نیز نقش باربری و سازه‌ای ندارند و تنها برای پرکردن بین تیرچهها کاربرد دارند.
سقف تیرچه بلوک درجا اغلب برای ساختمان‌های بتنی استفاده می‌شود اما در دیگر اسکلت‌ها نیز کاربرد خواهند داشت.
دال با پشت بند، مجموعه‌ای از تیرهای موازی و بصورت تی شکل هستند جنس بلوکها سیمانی، سفالی و پلی‌استایرن هستند که این نوع بلوکها ماندگار هستند یا اینکه از نوع موقت مانند بلوک‌های فلزی، پلاستیکی یا چوبی باشند.
به‌طور کلی جنس بلوک استفاده شده باید با بتن پوششی ترکیب شیمیایی ندهد.
در سقف تیرچه بلوک پوششی، تیرچهها از هم فاصله دارند و در این فاصله بلوک جای می‌دهند.
از این سقف در سازه‌های مختلفی اعم از ساختار فلزی، ساختمان‌های آجری شکل و بتنی با شرایط مختلف استفاده می‌شود.
نحوه ساخت سقف تیرچه بلوک
در ساخت سقف تیرچه بلوک درجا به‌طور همزمان از دو شیوه کاربرد مصالح پیش ساخته و بتن‌ریزی استفاده می‌شود.
در این روش قالب تحتانی به‌صورت کامل حذف می‌گردد.
مصالح مورد استفاده که شامل تیرچه‌های فولادی، تیرچه‌های بتنی، آرماتورهای کششی و برشی و پوشش بتن آرماتورهای اصلی هستند در کارخانه تولید می‌شوند.
در کارگاه‌های ساختمانی، ابتدا تیرچهها را در فاصله‌های مشخص شده قرار می‌دهند سپس زیر تیرچه ها را شمع‌بندی کرده و پس از آن بلوکها را بین دو تیرچه مجاور قرار می‌دهند و در نهایت پس از جای گذاری آرماتورهای حرارتی بتن‌ریزی را انجام می‌دهند.
ابزار ساخت سقف تیرچه بلوک
برای انجام و ساختن سقف تیرچه بلوک درجا به دستگاه‌هایی نظیر انبر و قیچی میلگرد و پمپ بتن، ویبراتور نیاز است.
انواع تیرچه و بلوک
تیرچه و بلوک در سقف تیرچه بلوک درجا، دارای انواع مختلفی هستند.
از انواع مختلف بلوکها می‌توان به بلوک‌های سفالی، بلوک‌های بتنی و پلاستوفوم اشاره کرد.
تیرچهها نیز دارای نمونه‌های متفاوتی هستند که از آن‌جمله می‌توان تیرچه‌های پیش‌کشیده، تیرچه‌های پس‌کشیده و تیرچه‌های پیش تنیده را نام برد.
بلوک:
بلوک به قطعاتی گفته می‌شود که در بین تیرچه ها قرار می‌گیرند که ابعاد آنها با توجه به ضخامت سقف و فواصل بین تیرچهها متغیر است.
از بلوک به‌عنوان قالب دائمی و همچنین قالب زیرین بتن پوششی درجا استفاده می‌شود.
بلوکها قطعاتی توخالی و از پیش ساخته شده می‌باشند که بین تیرچهها قرار می‌گیرند و باتوجه به فاصله تیرچهها از هم و ضخامت سقف اندازه‌های متغیری دارند.
از بلوکها برای قالب بندی جانبی و به‌عنوان قالب زیرین بتن درجا استفاده می‌شود و باید مقاومت لازم در برابر ضربه‌های ناشی از عبور و مرور در زمان بتن‌ریزی را داشته باشند.
کلاف میانی:
کلاف میانی در امتداد عمود بر تیرچهها و به‌منظور تقویت دیافراگم افقی ساختمان و توزیع یکنواخت بار روی سقف تیرچه بلوک درجا و در محل‌هایی که بار منفرد وجود داشته باشد، اجرا می‌شود.
آرماتور یا میلگردهای حرارتی:
برای جلوگیری از تنش در بتن‌های پوششی سقف تیرچه بلوک درجا و همچنین برای رفع برخی تغییرات ناشی از افت و تغییر دما، در قسمت بالایی بتن سقف و روی بلوکها، آرماتورهایی به‌صورت عمود برهم اجرا می‌شوند که آرماتور افت و حرارت یا میلگرد حرارتی نام دارند.
میلگردها به صورت عمود برهم هستند که در بر روی بتن و روی بلوکها قرار می‌گیرند که به منظور مقاومت در برابر تنش‌های گوناگون در بتن درجا و تغییر حرارت روی بلوکها تعبیه می‌شوند.
این میلگردها به شکل مربع هستند که بر روی سقف قرار می‌گیرند و از شکستگی بتن در برابر افت حرارت جلوگیری می‌کنند.
این آرماتورها با توجه به کاربردشان قطرهای متفاوتی دارند.
آرماتور منفی:
قبل از عملیات بتن‌ریزی به‌دلیل طرح تیرچهها و فرض تکیه‌گاه ساده، می‌بایست آرماتورهای منفی در هر کدام از تیرچهها و در محل تکیه‌گاه‌ها اضافه شود.
آرماتور برشی:
اگر میلگرد عرضی تیرچه‌های مورد استفاده، به اندازه کافی در تکیه‌گاه ادامه نیافته باشد، می‌بایست از میلگردهای عرضی برای تقویت تیرچه استفاده گردد که به آنها آرماتور، برشی گفته می‌شود.
بتن پوششی یا درجا:
بتن پوششی یا درجا، قسمتی از یک تیر مرکب بوده که درهنگام ساخت سقف تیرچه بلوک درجا، پس از قرارگیری تیرچهها و بلوکها، اجرا می‌شود.
پس از ایجاد مقاومت لازم، با استفاده از آرماتورهای کششی تیرچه، بار وارد به سقف را تحمل می‌کند.
بتن درجا را بعد از جای‌گذاری تیرچه و بلوک روی تیرچه و بلوک می‌‌ریزند که به صورت پودر یا مایع هستند.
این بتن‌ها بعد از بدست آوردن مقاومت مورد نیاز، با آرماتورهای کششی، بار یا نیروی وارد به سقف را تحمل می‌کنند.
ضخامت بتن را براساس طول دهانه و بار وارد به سقف محاسبه می‌شود.
مزایای سقف تیرچه بلوک
سقف تیرچه بلوک درجا، محافظ گرما و صدا است و در برابر نیروهایی که به آن وارد می‌شود مقاوم است.
این نوع سقف کم وزن و سطح آن یکدست و یکپارچه است.
سقف تیرچه بلوک درجا به‌دلیل سبکی از نظر اقتصادی به‌صرفه است.
مهمترین مزایا و برتری‌های سقف تیرچه درجا نسبت به سایر سقف‌ها عبارتند از:
- صرفه‌جویی در مصرف بتن در سقف تیرچه بلوک درجا به‌علت استفاده از بلوک‌های توخالی و حذف بتن ناحیه کششی بسیار زیاد است.
- در اجرای سقف تیرچه بلوک درجا به‌این دلیل که تولید تیرچه و بلوک در کارخانه صورت می‌گیرد از نیروی انسانی کمتری استفاده می‌شود.
- نصب آسان بدون نیاز به جرثقیل به علت وزن کم تیرچهها.
- سهولت و سرعت در اجرای سقف به‌دلیل پیش‌ساخته بودن تیرچه و بلوک.
- قالب‌بندی در این نوع سقف‌ها برای ایجاد تکیه‌گاه موقت، محدود به شمع‌بندی و نصب چهارتراش در فواصل مشخص در زیر سقف می‌شود.
- در سقف تیرچه بلوک درجا، بتن‌ریزی به‌صورت یکپارچه انجام می‌شود و بتن کمتری نسبت به سایر سقف‌ها مورد نیاز است.
- دارای مقاومت خوب سقف در برابر نیروهای افقی مانند باد و زلزله.
- عایق خوب صدا و حرارت.
- سطح صاف و یکنواخت موجود در زیر سقف باعث کاهش ضخامت نازک کاری می‌شود که در نتیجه باعث کاهش بار مرده سقف می‌شود.
- به‌دلیل مصرف کم فولاد بسیار مقرون‌به‌صرفه است.
کاربرد بتن برای ساخت‌وساز به‌خصوص در اجرای سقف ساختمان علی‌رغم داشتن مقاومت زیاد در برابر فشار، تحمل چندانی درمقابل نیروی‌های کششی نداشته.
همین امر باعث شده است که تا از بتن به تنهایی برای استحکام در یک سازه استفاده نشود.
کابرد تیرچه بلوک در کنار بتن‌ریزی توانسته است این مشکل را به‌خوبی برطرف نموده و امروزه به عنوان متداول‌ترین روش اجرای سقف شناخته شود.
معایب سقف تیرچه بلوک
- طولانی بودن زمان اجرا نسبت به سقف‌های کامپوزیت و کرومیت
- احتیاج به نیروی متخصص دارد
- عدم کاربری در دهانه‌های بزرگ
کاربرد سقف تیرچه بلوک در انواع ساختمان‌ها
استفاده از سقف تیرچه بلوک در ساختمان اسکلت فلزی:
در این نوع ساختمان‌ها بهتر است از تیرهایی به شکل لانه زنبور استفاده شود چون بتن از منافذ تیرهای لانه زنبوری شکل می‌گذرد و به همدیگر متصل می‌شوند و همچنین آرماتورهای منفی و حرارتی را به صورت مستقیم و بدون اینکه انحنا یا خمیدگی بوجود بیاید از این منافذ عبور داد.
در این کار برای جایگاه تیرچهها، مقداری از آهن‌های تیرچه را برهنه می‌کنند و روی بال تیرآهن قرار می‌دهند.
برای عملکرد صحیح سقف تیرچه بلوک در ساختمان اسکلت فلزی، میلگردهای کششی در زیر تیرچه را به پل‌های فلزی جوش می‌دهند و اگر بخواهند از بلوک‌های پلی استایرن استفاده کنند؛ نوع نسوز یا کندسوز آن را به‌کار می‌برند.
هنگام بتن‌ریزی به ضخامت بتن توجه می‌کنند که ضخامت آن کمتر از 5 سانتیمتر بر روی بلوک نباشد.
در دو طرف تیرچهها از میلگردهای اتصال و ممان منفی استفاده می‌شود.
کمترین مقدار عرض کلاف‌های عرضی و کف بتنی تیرچهها 10 سانتیمتر میباشد و برای جلوگیری از بالارفتن وزن سقف که با قرار گرفتن بتن به داخل سقف این اتفاق می‌افتد، از بلوک‌هایی که ته آنها بسته هست؛ استفاده می‌شود.
استفاده از سقف تیرچه بلوک درجا در ساختمان آجری
در این ساختمان‌ها برای اینکه بتوانند تیرچه بلوک قرار دهند ابتدا شناژی بر روی دیوار ایجاد می‌کنند که طول آن 35 تا 40 سانتیمتر است و از تعدادی میلگرد یا آرماتور استفاده می‌کنند.
استفاده از سقف تیرچه بلوک درجا در ساختمان بتنی
در این نمونه ساختمان ممکن است ارتفاع سقف از ارتفاع پلی که به آن وصل می‌شود کمتر باشد.
بنابراین، این اختلاف ارتفاع را با پرکردن بتن با زاویه 45 درجه از بین می‌برند و بعد از بتن سبک استفاده می‌کنند.
شرایط آب و هوایی برای اجرای سقف تیرچه بلوک
برای اجرا و انجام سقف تیرچه بلوک در هر دمایی می‌توان کار را انجام داد.
ولی وقتی بخواهند وارد مرحله بتن‌ریزی شوند، چون بتن تحت شرایط نامساعد جوی تغییر پذیر است، باید شرایط جوی و دمایی را در نظر گرفت.
دما باید بین 5 تا 35 درجه سانتیگراد باشد.
بتن ریزی نباید روی سطح یخ زده یا برف‌دار یا در زمان بارش باران انجام شود چون مقاومت بتن در دماهای پایین بسیار کمتر است و این بتن که در برابر یخ‌زدگی محافظت نشده باشد؛ آسیب‌پذیرتر است.
البته در صورت ضرورت انجام بتن‌ریزی در شرایط نامساعد باید تمهیدات خاص این شرایط را مطابق با آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های موجود رعایت کرد.
خیز منفی در سقف تیرچه بلوک
در موقع اجرای این سقف بايد خيز مناسبی به طرف بالا به تيرچه‌ها داد تا پس از اجرا و يكپارچه شدن سقف و وارد شدن بارهای وارده، اين خيز منفی حذف شود.
مقدار خيز در كارگاه براساس تجربه بدست می‌آيد و معمولاً به ازای هر متر طول دهانه، ۲ ميلی متر خيز منفی در نظر گرفته می‌شود.
دلایل خیز منفی:
بعد از ریختن بتن روی سقف، تحت وزن ناشی از بتن و به تبع آن تغییرشکل شمع زیر سقف و همچنین نشست تکیه گاه شمع‌ها و همچنین خزش و جمع شدگی بتن، تراز سقف پایین‌تر از تراز موجود نقشه می‌شود.
برای همین با خیز منفی آن را جبران می‌کنند.
انواع تیرچهها
تیرچه عضوی پیش ساخته به صورت ترکیبی از بتن و فولاد است که در حالت کلی دارای دو نوع پیش ساخته و خرپایی است.
تیرچه پیش ساخته دارای چهار بخش اصلی است؛
میلگرد کششی، میلگرد بالایی، میلگرد عرضی و بتن پاشنه.
میلگرد کششی:
حداقل عرض میلگردهای کششی به وسیله مهندس محاسب تعیین می‌گردد.
حداقل تعداد میلگردهای کششی نیز دو عدد است که باید در سراسر طول تیرچه اجرا شوند.
با این حال اگر به بیش از دو میلگرد نیاز باشد لازم نیست طول آنها به اندازه طول تیرچه باشد و میزان طولشان با محاسبات لنگر خمشی تعیین می‌گردد.
معمولا از میلگردهای عاجدار به جای میله‌های ساده به عنوان عضو کششی تیرچه های پیش ساخته استفاده می‌شود.
دلیل این امر، صرفه جویی اقتصادی و ایجاد اتصال بهتر میلگرد و بتن است.
میلگرد عرضی:
تیرچه پیش ساخته دوبار تحت بارگذاری قرار می‌گیرد یکی در هنگام حمل و نقل از کارگاه تا محل مورد نظر و یکی در هنگام نصب و برداشتن شمع‌ها.
میلگردهای عرضی، به منظور افزایش مقاومت تیرچه، به هنگام جا به جایی در تیرچه پیش ساخته تعبیه می‌شود.
میلگرد بالایی:
این نوع میلگرد دارای قطری بین 6 تا 12 میلیمتر است و کاربرد آن تحمل نیروهای فشاری وارده بر تیرچه است.
در برخی از موارد می‌توان از تسمه یا ورق به جای میلگرد بالایی استفاده کرد.
بتن پاشنه:
بتن پاشنه پوشش بتن روی میلگرد است که ضخامتی در حدود 4 الی 5 سانتیمتر دارد و عرض آن حدودا 10 سانتی متر است.
پس از قرار گرفتن خرپا در قالب سفالی نوبت بتن‌ریزی پاشنه است.
این مرحله نقش مهمی در اجرای سقف ایفا می‌کند.
انواع رایج تیرچه که به وفور در بازار ساخت و ساز عرضه می‌گردند، تیرچه فندوله و تیرچه کرومیت هستند.
تیرچه فندوله یا تیرچه کفشک‌دار:
در این نوع تیرچه پیش ساخته، از قالب دائمی (سفالی) برای بتن‌ریزی پاشنه استفاده می‌شود.
تیرچه کفشک‌دار شامل میلگردهای زیگزاگی شکل و میلگردهای طولی هستند.
میلگردهای زیگزاگی برای تحمل نیروی برشی و میلگردهای طولی برای تحمل نیروی کششی به کار برده می‌شوند.
بر روی میلگردهای طولی بتنی با عرض حداقل 10 سانتیمتر ریخته می‌شود که به آن بتن پاشنه اطلاق می‌شود.
بتن پاشنه برای پوشش میلگردها و افزایش مقاومت تیرچه در برابر آتش‌سوزی به کار برده می‌شود.
تیرچه کرومیت:
تیرچه کرومیت از یک تیرچه فلزی که بر روی آن میلگردی به منظور تقویت تحمل نیروی کششی قرار گرفته تشکیل شده است.
ساختار آن تا حدی شبیه به تیرچه فندوله است.
به این معنا که بر روی بال پایینی، میلگردهای زیگزاگی یا خرپایی به منظور تقویت تحمل نیروی برشی، قرار دارد و در نهایت بر روی این میلگردهای زیگزاگی یک نبشی قرار می‌گیرد.
انوع بلوکها
بلوکها شامل انواع مختلف سفالی، بتنی و یونولیتی هستند.
در حالت کلی این بلوکها از هر ماده‌ای که ساخته شده باشند، نباید با بتن واکنش شیمیایی ایجاد کنند.
در کل استفاده از فوم به دو نوع دیگر ترجیح داده می‌شود.
دلیل این اقبال عمومی، وزن سبک فوم و سرعت اجرای بالای آن است.
مشخصات فنی تیرچهها
در حال حاضر 3 نوع تیرچه در ایران پرکاربرد میباشد:
الف. تیرچه بتنی
ب. تیرچه فلزی خود ایستا (کرمیت)
ج. تیرچه فلزی غیر خود ایستا (تام)
تیرچه بتنی رایج‌ترین نوع تیرچه در ایران میباشد.
این نوع تیرچه تشکیل شده از پاشنه بتن مسلح و خرپا که اغلب از میلگرد ساخته می‌شود.
اگر برای ریختن بتن پاشنه از قالب سفالی که به فندوله معروف است استفاده شود، به آن تیرچه کفشک‌دار گفته می‌شود.
تیرچه بتن تنیده نیز در بعضی ساختمان‌ها استفاده می‌شود.
میلگرد مورد استفاده در این نوع تیرچهها با حد روانی بالا بوده و در ساختن این نوع تیرچهها قبل از انجام بتن‌ریزی میلگردهای به‌کار رفته در تیرچه را تحت کشش قرار می‌دهند.
آنگاه بتن‌ریزی بتن را انجام می‌دهند و پس از سخت‌شدن بتن، میلگردها را آزاد می‌کنند.
بدین وسیله بتن تیرچه قبل از بارگذاری تحت فشار قرار می‌گیرد.
معمولاً از یک ناودانی به عنوان قالب بتن پاشنه آن استفاده می‌شود و پس از گیرش بتن تیرچه از قالب خارج می‌شود.
اجزاء تشکیل دهنده خرپای تیرچه عبارتند از :
میلگرد بالا، میلگرد مارپیچ یا عرضی و میلگردهای کششی پاشنه.
میلگردهای بالا، عضو بالای خرپا بوده و قطر آن نباید کمتر از 6 میلیمتر، و بیشتر از 12 میلیمتر باشد.
توصیه می‌شود از میلگرد 10 یا 12 آجدار استفاده شود.
ارتفاع خرپای تیرچه باید به اندازه‌ای باشد که میلگرد بالا، قدری بالاتر از سطح بلوکها قرار گرفته و در بتن پوشش نیز قرار گیرد.
میلگرد عرضی عضو مورب خرپا را تشکیل می‌دهد و نیروهای برش سقف را تحمل می‌کند.
زاویه میلگردهای عرضی با میلگردهای کششی پایین، بین 30 تا 45 درجه میباشد.
قطر آن نیز بین 5 تا 10میلیمتری میباشد و حداکثر فاصله میلگردهای عرضی از یکدیگر 20 سانتیمتر میباشد.
میلگردهای کششی پایین نیز ممان‌های مثبت وسط دهانه را تحمل می‌نماید.
حداقل تعداد میلگردهای پایین که سرتاسر طول تیرچه را طی می‌کند 2 عدد میباشد.
قطر آنها باید بین 8 تا 16 میلیمتر باشد.
اگر ضخامت بین پاشنه تیرچه 5/5 سانتیمتر یا بیشتر باشد، می‌توان از میلگردهای نمره 18 و 20 نیز استفاده کرد.
همچنین در صورتی که در محاسبات انجام شده بر اساس بارهای وارده و طول تیرچه نیاز به فولاد بیشتری در پاشنه باشد، می‌توان تعداد میلگردهای پاشنه را افزایش داد.
حداقل فاصله میلگردهای کششی از یکدیگر باید 5 میلیمتر بیشتر از قطر بزرگترین دانه بتن مصرفی باشد.
برای اینکه چسبندگی بهتری بین بتن و فولاد ایجاد شود، باید تمام میلگردها به صورت آجدار استفاده شود.
برای تامین تکیه‌گاه بلوک، بتن پاشنه باید صاف ریخته شود و حداقل پهنای بتن پاشنه 10 سانتیمتر و حداکثر 16 سانتیمتر میباشد.
ضخامت بتن پاشنه 5/4 تا 5/5 سانتیمتر میباشد و باید به اندازه‌ای باشد که کلیه میلگردهای کششی در بتن آن غوطه ور باشند.
بتن پاشنه باید ریزدانه بوده و عیار آن 400 الی 500 کیلوگرم سیمان در متر مکعب بتن باشد.
مشخصات فنی بلوکها
برای پر کردن فضای خالی بین تیرچهها از بلوک‌های تو خالی استفاده می‌شود که جنس آنها از سفال یا بتن و یا پلی استایرن میباشد.
بلوکها علاوه بر پرکنندگی فضای خالی در حکم قالب بتن پوشش نیز هستند.
بلوکها در سقف‌های اجرا شده با تیرچه بلوک تحمل نیرو نمی‌کنند و فقط خاصیت پرکنندگی دارند.
قسمت زیرین بلوک، جهت تامین سطحی مسطح برای انجام نازک‌کاری کاربرد دارد.
بلوکها در محاسبه مقاومت سقف به حساب نمی‌آیند و اساساً به منزله قالب‌هایی هستند، که باید نیروهای اجرایی پیش از بتن‌ریزی سقف را تحمل نمایند.
مواد تشکیل دهنده بلوک نباید روی بتن درجا اثر شیمیایی داشته باشند.
ارتفاع و طول بلوک، تابع ضخامت کل سقف و فاصله تیرچهها از یکدیگر می‌باشند ولی ارتفاع بلوکها معمولاً بین 20 تا 25 سانتیمتر میباشد.
وزن بلوک باید در حدی باشد که به آسانی روی سقف جابجا گردد.
بلوک‌های سفالی باید عاری از ترک و دانه‌های آهکی باشند و رنگ آنها یکنواخت بوده و به طور یکسان پخته شده باشند.
سطوح بلوک سفالی باید صاف و عاری از انحناء و خمیدگی و دارای لبه‌های تیز و مستقیم بوده و بافت ریز و متراکم داشته باشد.
سطح خارجی بلوک به جهت ایجاد چسبندگی لازم به بتن بالایی و همچنین به نازک کاری زیر سقف شیاردار میباشد.
بلوک‌های پلی استایرن نیز باید دارای دانسیته لازم جهت مقاومت در برابر بارهای وارده تا قبل از بتن‌ریزی و همچنین وزن بتن تازه باشند.
پلی استایرن مورد مصرف باید از نوع ضد حریق باشد.
درصد استفاده از بلوک‌های سیمانی با توجه به وزن بالای آنها بسیار کم میباشد.
وزن بلوک‌های سفالی در حدود 7 تا 10 کیلوگرم وزن بلوک‌های بتنی 15 تا 20 کیلوگرم میباشد.
خاصیت مکندگی بلوک نباید بیشتر از 20% و کمتر از 13% باشد.
اگر قدرت جذب آب آنها از 20% بیشتر باشد، بلوک کلیه رطوبت گچ و خاک را مکیده و باعث پوک شدن آن می‌شود و اگر از 13% کمتر باشد در این صورت چسبندگی ملات گچ و خاک به آن کم می‌شود و ممکن است طبله کند.
زمان قالب‌برداری سقف تیرچه بلوک
مدت زمان اجرا بستگی به عوامل زیادی از جمله نوع سازه اسکلت (بنایی، بتنی و فلزی).
نوع سیستم باربر جانبی (بادبند یا دیوار برشی یا قاب خمشی و …) و شرایط جوی و محل اجرای پروژه و نوع دیتیل‌های اجرایی خواسته شده و … دارد.
ولی در حالت نرمال با استفاده از جرثقیل برای قرار دادن تیرچهها روی سقف می‌توان یک سقف 100 متر مربعی را در یک روز آماده بتن‌ریزی نمود.
البته این زمان بدون در نظر گرفتن زمان لازم برای انجام شدن اسکلت شامل کش‌ها و پل‌های بتنی یا فلزی سیستم باربر جانبی میباشد.
برای اجرای سقف اسکلت فلزی حداقل یک اکیپ سه نفره مورد نیاز است و در صورت نیاز به سرعت بیشتر می‌توان تعداد نفرات را افزایش داد.
دستگاه‌های مورد نیاز برای اجرا
جهت اجرای سقف تیرچه بلوک به ابزارهایی نیاز است همانند:
- فرز
- قیچی آرماتوربری
- انبر آرماتوربندی
- جرثقیل (در صورت لزوم)
- چکش قالب‌های دستگاه‌های بتن‌ریزی (پمپ بتن و ویبراتور)
شرایط نگهداری پس از اجرا
پس از عملیات بتن‌ریزی عملیات عمل آوری بتن بایستی اجرا شود.
در سقف تیرچه بلوک، بتن پوششی را باید حداقل تا کسب حدود 70 درصد از مقاومت 28 روزه‌اش تحت مراقبت قرار داد.
در دمای متوسط 20 درجه سانتیگراد رسیدن به این مقاومت، معادل 7 روز زمان می‌برد.
توصیه می‌شود در دمای متوسط روزانه 20 درجه سانتیگراد آب پاشی بتن در 3 شبانه روز اول دست کم 3 بار در روز و یک بار در شب انجام شود و در 4 روز دیگر دست کم 3 بار در روز آب پاشی شود.
در دمای بالاتر و هوای خشک‌تر فواصل آب پاشی کوتاه‌تر می‌شود.
ظهور غیرعادی ترک در سطح بتن نمایانگر مراقبت ناکافی از بتن است.
همچنین به وسیله گونی یا کاه و نظایر آنها بتن را از تابش مستقیم آفتاب و وزش باد باید محافظت نمود و روی آنها را مدام آب پاشی کرد.
در مناطق سرد سیر و در مناطق یخبندان نیز باید تمام نکات بتن ریزی در هوای سرد را جهت جلوگیری از یخ زدن بتن رعایت نمود.
در ساختمان‌های اسکلت فلزی پس از اجرای کامل اسکلت سازه و تکمیل جوشکاری‌های آن انجام می‌شود.
در ساختمان‌های بتنی پس از اجرای ستون‌ها و همزمان با اجرای تیرهای سقف اجرا می‌شود.
عمولاً پله‌ها را نیز همزمان با سقف‌ها قالب‌بندی و بتن‌ریزی می‌کنند.
کنترل کیفی و فاکتورهای تعیین کننده
اجرای صحیح – اجرای سقف تیرچه بلوک در اسکلت فلزی
– جهت اجرای سقف از اکیپ‌های دوره دیده که نمونه کار آنها قبلا به رویت رسیده است استفاده شود.
– از جوش دادن میلگردهای کششی پایین تیرچه به داخل پل‌های فلزی جدا خودداری شود.
– دو صورت استفاده از بلوک‌های پلی استایرن از نوع کندسوز آن استفاده شود.
– فاصله میلگردهای حرارتی روی سقف از یکدیگر مطابق نقشه‌های اجرایی دقیقاً رعایت شود.
– ضخامت بتن روی سقف در هنگام بتن ریز کنترل شود تا از مقدار خواسته شده در نقشه‌های اجرایی (حداقل 5 سانتیمتر روی بلوک) کمتر نشود.
– عملیات عمل‌آوری بتن پس از بتن‌ریز مطابق مطالب گفته شده در قسمت نگهداری پس از اجرا رعایت شود.
– در دو سر تمام تیرچهها میلگردهای ممان منفی و میلگردهای اتصال اجرا شده باشد.
– در دهانه‌های بزرگتر از 4 متر تیرهای کلاف عرضی مطابق مطالب گفته شده در قسمت نحوه اجرای کلی اجرا شود.
– حداقل عرض تیرهای کلاف عرضی 10 سانتیمتر میباشد.
– حداقل عرض پاشنه بتنی تیرچهها 10 سانتیمتر و ضخامت آن 5 سانتیمتر باشد.
– در قسمت‌هایی که بلوکها به کلاف‌های عرضی یاتیرهای اصلی می‌رسند جهت جلوگیری از ورود بتن به داخل بلوکه‌ها و سنگین شدن سقف، از بلوکه‌های ته بسته استفاده شود.
– عملیات شمع‌گذاری زیر تیرچهها و ایجاد خیز منفی در آنها با دقت اجرا شود.
– فاصله بین چهار تراش‌های زیر سقف از یکدیگر ۱/۲۰ سانتیمتر میباشد.
– در هنگام بتن‌ریزی بتن داخل تیرچهها و کلاف‌های عرضی ویبره زده شود.
اجزای تشکیل‌دهنده سقف تیرچه بلوک
- تیرچه
- بلوک
- میلگرد ممان منفی
- میلگرد حرارتی
- کلاف عرضی
- قلاب اتصال
- بتن
تیرچه:
متداول‌ترین نوع تیرچه در ایران تیرچه های بتنی میباشد که با قالب سفالی و یا بدون قالب سفالی تهیه و عرضه می‌گردد.
تیرچه‌های معمولی با خرپا مسلح می‌باشند، خرپا خود از سه قسمت تشکیل می‌شود.
۱- میلگرد کف خرپا که تعداد و قطر آن طبق محاسبه بدست می‌آید.
باید از لحاظ طول و تعداد و نوع میلگرد (ساده یا آجدار) کاملا مطابق نقشه باشد، کلیه ممان‌های مثبت تیرچه به وسیله همین میلگردها تحمل می‌شود.
۲- میلگرد فوقانی خرپا که از میلگرد ۸ یا ۱۰ و یا ۱۲ آجدار بوده و داخل بتن سقف و میلگردهای حرارتی قرار می‌گیرد.
۳- میلگرد مارپیچ یا میلگرد مهاری خرپا است که میلگرد کف را به میلگرد فوقانی متصل می‌نماید.
تیرچه بتنی پیش‌تنیده:
میلگردهای تحتانی این نوع تیرچه ها را قبل از بتن‌ریزی با روش خاص و وسائل مخصوص کشیده آنگاه بتن‌ریزی می‌نمایند و تا سخت شدن کامل بتن آنرا در حال کشش نگاه می‌دارند.
به این نوع تیرچهها اصطلاحا تیرچه بتنی پیش تنیده می‌گویند.
بلوک:
بلوک‌های مورد استفاده در سقف‌های تیرچه بلوک معمولا بتنی یا سفالی است و هیچ گونه باری را تحمل نمی‌نمایند و فقط به عنوان قالب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بلوک‌های سفالی از لحاظ وزن سبک‌تر بوده و بار کمتری را به ساختمان وارد می‌نماید.
عرض بلوکها معمولا ۴۰ سانتیمتر بوده گاهی نیز آنها را تا ۶۰ سانتیمتر هم می‌سازند و ارتفاع آن تابع ضخامت سقف و بار سقف بوده و بین ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر است.
بلوک باید طوری طرح شود که به راحتی قابل حمل و نقل بوده و روی تیرچه قرار بگیرد.
بلوکها دارای لبه‌ای هستند که به وسیله آن بر روی تیرچه قرار می‌گیرند.
اگر از تیرچه با قالب سفالی استفاده می‌شود بهتر است از بلوک سفالی نیز استفاده گردد زیرا به علت هم رنگ بودن مصالح یعد از سفید کاری روی سقف ایجاد سایه نمی‌کند.
میلگردهای ممان منفی:
با فرض اینکه تکیه گاه تیرچهها گیردار فرض می‌شود در محل تکیه‌گاه ممانی ایجاد می‌گردد که می‌باید به وسیله میلگردی تحمل شود به این لحاظ اگر دو عدد تیرچه به یک تیر ختم شود میلگرد فوقانی آنها را به وسیله قطعه میلگردی به طول ۲ تا ۲,۵ متر به همدیگر متصل می‌نمایند.
قطر این میلگرد به وسیله محاسبه تعیین می‌گردد و معمولا از میلگردی به قطر ۸ یا ۱۰ یا ۱۲ استفاده می‌گردد.
در آخرین دهانه که تیرچه به یک تیر ختم می‌گردد نیز میلگردی بصورت گونیا خم نموده و قسمت کوتاه گونیا را داخل آهن‌های تیر یا میلگردهای تیر بتنی قرار داده و قسمت بلند را روی میلگرد فوقانی تیرچه گذاشته و چند جای آن را با سیم آرماتوربندی می‌بندند به این قطعات، میلگرد ممان منفی می‌گویند.
میلگرد حرارتی:
بعد از اتمام سقف و گذاشتن کلیه آهن‌ها و قبل از بتن‌ریزی یک سری میلگرد در جهت عمود بر میلگردهای بالای تیرچه به فاصله تقریبی ۲۵ الی ۴۰ سانتیمتر از همدیگر قرار می‌دهند.
قطر این میلگردها به وسیله محاسبه تعیین می‌شود و معمولا میلگردی با قطر ۶ یا ۸ یا ۱۰ میلیمتر میباشد به این آهن‌ها میلگرد حرارتی می‌گویند این میلگردها باید به کلیه آهن‌های تیرچه با سیم آرماتوربندی بسته شوند.
کلاف عرضی:
از دهانه ۴,۲ متر به بالا در وسط دهانه بین بلوکها (عمود بر جهت تیرچه) فاصله‌ای در حدود حداقل ده سانتیمتر قرار می‌دهند و زیر این فاصله را تخته‌ای قرار داده و درون این فاصله حداقل ۲ عدد میلگرد به قطر ۱۰ میلیمتر یکی بالا و یکی پایین قرار می‌دهند.
میلگرد بالا را به میلگردهای بالایی تیرچه می‌بندند و میلگرد پایین را هم به آهن‌های مارپیچ تیرچه متصل می‌نمایند.
این فضا بعد از آنکه بوسیله بتن پر شد مانند تیری عمود بر تیرچهها قرار گرفته و در مقابل ممان‌های وسط تیرچه مقاومت خواهد نمود و برای دهانه‌های بیش از ۶ متر دو عدد کلاف عرضی با فاصله‌های مساوی در نظر می‌گیریم.
برای اطمینان بیشتر بهتر است کلاف عرضی را از دهانه ۲,۵ متر به بالا ایجاد نماییم.
قلاب اتصال:
در ساختمان‌هایی که اسکلت آن فلزی است میلگردهای تیرچه روی نیمی از بال پل قرار می‌گیرند که پهنای آن در حدود ۲ تا ۳ سانتیمتر میباشد.
در شرایط عادی این تکیه گاه کافی است ولی اگر سقف در اثر نیروی زلزله جا به جا شود تیرچه از تکیه گاه خود خارج شده و سقف فرو خواهد ریخت.
برای جلوگیری از عیب میلگردهایی را که قطر آن بوسیله محاسبه تعیین می‌شود و معمولا میلگردهایی به قطر ۱۲ یا ۱۴ میلیمتر میباشد خم می‌کنند و بوسیله آن تیرچه و آهن پل را بهمدیگر متصل می‌نمایند.
بتن‌ریزی:
پس از چیدن تیرچه و بلوک و بستن آرماتورهای تیرها و بستن میلگردهای ممان منفی و میلگردهای حرارتی و گذاشت قلاب‌های اتصال اقدام به بتن‌ریزی می‌نماییم.
قبل از بتن‌ریزی باید یک بار دیگر کلیه آرماتورهای سقف کنترل شده و مخصوصا فاصله آنها از یکدیگر و اتصال آنها به همدیگر بازدید شود و در صورت بی‌عیب بودن کار اقدام به بتن‌ریزی می‌نماییم.
بهتر است بتن‌ریزی طوری انجام شود که کلیه بتن سقف در یک روز ریخته شود ولی اگر به عللی اینکار ممکن نشد باید محل قطع بتن با نظر مهندس محاسب باشد.
محل قطع بتن بهتر است روی بلوکها باشد نه روی تیرها و شاه تیرها.
در موقع بتن‌ریزی تیرهای اصلی و فرعی باید حتما از ویبراتور استفاده شود باید دقت شود که فاصله بین بلوکها که تیرچه قرار دارد از بتن کاملا پر شود.
کلفتی بتن روی سقف باید یکنواخت بوده و باید در ضمن بتن‌ریزی و قبل از آنکه بتن کاملا سخت شود روی آن به وسیله ماله کشی تخت گردد.
حداقل ضخامت بتن روی بلوک ۵ سانتیمتر است.
برای سهولت کار در حین ماله کشی این ضخامت را بوسیله یک قطعه آجر که معمولا کلفتی آن ۵ سانتیمتر است کنترل می‌نمایند.
حمل و نقل و انبار کردن
حمل و نقل و انبار کردن تیرچه باید با دقت انجام شود زیرا در اثر کوچکترین بی‌احتیاطی در موقع حمل و نقل و یا انبار کردن آنها ممکن است تیرچه شکسته و یا ترک بخورد.
در موقع نصب نیز ترکهای بوجود آمده مشاهده نشده و در دراز مدت موجب خسارت جبران ناپذیر بشود.
در موقع حمل و نقل بهتر است از میلگردهای فوقانی بعنوان دستگیره استفاده شود و بهتر است که به وسیله دو نفر کارگر دو سر تیرچه گرفته شود.
در موقع انبار کردن تیرچهها باید زیر آنرا کاملا مسطح نموده و آنها را در کنار هم قرار دهیم.
آنگاه روی تیرچه‌های ردیف اول را حداکثر به فاصله یک متر به یک متر چوب چهار تراش قرار داده و تیرچه ردیف بعد را روی آن قرار دهیم.
باید دقت شود که کلیه چهار تراش‌های هر ردیف دارای یک ضخامت باشد.
و فاصله تخته‌های کنار تا لبه تیرچه بیش از ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتر نباشد.
بدین طریق می‌توان حداکثر تا ۶ ردیف تیرچه را روی هم انبار نمود.
اجرا
کلاف میانی:
کلاف میانی بتنی که جهت آن عمود بر جهت تیرچهها است.
به منظور ممانعت از پیچش تیرهای T و با هدف توزیع هماهنگ بار روی سقف تیرچه بلوک و نیز در مکان‌هایی که بار منفرد موجود میباشد، در سقف به کار برده می‌شود.
کمترین عرض کلاف میانی برابر با عرض بتن پاشنه‌ی تیرچه بوده و ارتفاع آن با ارتفاع سقف برابر خواهد بود.
کلاف میانی هنگامی در سقف استفاده می‌شود که بار زنده‌ی سقف کمتر از ۳۵۰ کیلوگرم و طول دهانه نیز بیش از ۴ متر باشد.
لازم به ذکر است که برای کمتر از این مقادیر نیازی کلاف میانی نبوده اما برای مقادیری بیش از این میزان باید دو کلاف میانی به کار برده شود.
میلگردهای کلاف میانی اغلب در بالا و پایین کار می‌شوند و حداقل قطر میلگرد درباره‌ی میلگرد آجدار ۶ میلیمتر و درباره میلگرد ساده ۸ میلیمتر میباشد.
نصب تکیه‌گاه موقت یا شمع‌بندی:
به دلیل اینکه تیرچهها قادر به تحمل بار نیستند، در زیر آنها چارتراش یا کش‌هایی به ابعاد حداقل ۱۰×۵ سانتیمتر به فواصل حدود یک متر روی شمع‌های چوبی یا جک‌های سقفی قرار می‌دهیم.
شمع‌ها از یکدیگر حدود یک متر فاصله داشته و شمع‌های چوبی بایستی روی گُوِه‌ها قرار بگیرند تا امکان باز نمودن آنها بعد از اجرای کامل سقف مهیا شود.
تیرچهها را با حداکثر یک سیصدم طول دهانه نصب می‌نمایند که یک خیز معکوس به حساب می‌آید.
این خیز در جک‌های سقفی یا شمع‌ها تامین می‌شود.
نصب بلوکها در میان تیرچهها:
پس از پیاده‌سازی شمع‌بندی زیر تیرچهها و قالب‌بندی کلاف‌های فرعی و بازشوها، بلوکها را در میان تیرچهها کار می‌کنند.
بنابراین بینابین تیرچهها توسط بلوک پر می‌شود.
این نکته را نیز مد نظر قرار دهید که بلوک‌های ابتدایی و انتهایی روی تکیه گاه قرار نگیرند.
توجه داشته باشید که اگر نصب بلوکها از لبه‌ی داخلی تکیه‌گاه آغاز شود، می‌تواند بسیار مثمرثمر باشد.
آرماتوربندی سقف تیرچه بلوک:
بعد از اینکه بلوکها نصب شد، آرماتوربندی سقف صورت می‌گیرد.
آرماتوربندی سقف تیرچه بلوک مشتمل بر کلاف‌های میانی، تکیه‌گاهی، میلگردهای افت و حرارت، محل بازشوها ، طره‌ها و میلگردهای آویز سقف کاذب میباشد.
تکمیل قالب‌بندی:
در این بخش قسمت‌هایی مثل دور سقف، دور بازشوها و حد فاصل تکیه گاهها قالب‌بندی می‌شوند.
قالب‌ها چوبی یا فلزی هستند که با پیاده‌سازی پشت بندها و پایه‌ها و اتصلات کافی و مناسب، در جای خود محکم می‌شوند تا در برابر نیروهای ناشی از وزن، ضربه و لرز بتن، در زمان متراکم نمودن آن، تغییر شکلی در آنها صورت نگیرد.
آماده‌سازی سقف جهت بتن‌ریزی:
پیش از اینکه بتن‌ریزی سقف تیرچه بلوک را انجام دهیم، بایستی تمام مواد زاید از بینابین بلوکها و تیرچهها و داخل قالب‌ها پاک شوند.
بعد از آن باید کنترل و نظارت‌های لازم انجام شده و سقف شسته شود تا هم گرد و غبار از روی آن پاک شود و هم بلوکها سیراب شوند.
بتن‌ریزی و متراکم نمودن آن:
از جمله عوامل تاثیرگذار در کیفیت یک سازه‌ی بتنی، پیاده‌سازی و اجرای صحیح بتن‌ریزی است که بدون آن حتی در صورتی که از مصالح بسیار مناسب و بتن با کیفیت عالی هم استفاده شود کار مطمئنی انجام نگرفته است.
بتن‌ریزی بایستی به گونه‌ای باشد که یک نواختی مخلوط حفظ شود و تمام جاهای خالی و زوایا توسط بتن پر شود.
عمل آوردن بتن:
عمل آوری یکی از مهمترین مراحل در کار با بتن است.
این عمل به معنی ایجاد شرایطی است که در آن واکنش شیمیایی آب و سیمان به گونه‌ای مطلوب انجام شود و در نتیجه مقاومت و پایایی بتن بالا خواهد رفت.
اگرچه این بخش از کار کم هزینه میباشد، اما توجه نکردن به آن باعث خسارت و زیان بسیار زیادی خواهد شد.
در زمان عمل آوری بتن موارد زیر باید رعایت شود:
- ممانعت از خشکی سریع بتن
- ممانعت از وارد شدن ضربه و لرزش به بتن در حال خود‌گیری
- نگه داشتن دمای محیط مابین ۵ تا ۲۰ درجه سانتی گراد
باز نمودن قالب‌ها و جمع‌آوری تکیه‌گاه‌های موقتی:
این مورد نبایستی پیش از حاصل شدن مقاومت کافی در سقف جهت تحمل وزن خود و سربارهای وارد صورت گیرد.
زمان مورد نیاز جهت به دست آوردن مقاومت بتن و امکان برداشتن قالب، به نوع سیمان استفاده شده، ویژگی‌های بتن ریخته شده، وضعیت آب و هوا و دمایی، نوع و میزان مواد اضافه شده به بتن بستگی دارد.
باز نمودن قالب‌ها بایستی با احتیاط و مراقبت صورت گیرد.
جهت جلوگیری از افتادگی باید تعدادی از شمع‌ها در فواصل حدود ۳ متر از یکدیگر برای مدتی در زیر سقف باقی بماند.
امیدوارم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد
نویسنده : سیدعلی منتظری
منبع : بخش مقالات تخصصی سایت استوارسازان
پکیجی دررابطه با اجرای سقف تیرچه بلوک و تیرچه یونولیت معرفی کنید
سلام و عرض ادب پکیج متخصص آموزش نقشه خوانی به توضیح در رابطه با این موضوع به صورت کامل می‌پردازد.
مقاله خیلی خوبی بود!
قیمت اجرای این سقف چقدره؟
سلام باعث خوشحالی ماست که مقاله باب میل شما بود!
قیمت ها در هر شهر و در هر منطقه متفاوت هست.
نکته دیگه ای که در باب قیمت گذاری اهمیت داره وسعت پروژه هست…
پس با این اوصاف قیمت واحدی نمیتونم بهتون بدم.