دانلود جدیدترین نسخه مبحث 9 مقررات ملی ساختمان + اصلاحات

پیش گفتاری از مبحث 9 مقررات ملی ساختمان

همه ساله در کشور بخش عمده‌ای از فعالیت اقتصادی و سرمایه‌های ملی به صنعت ساختمان تخصیص می‌یابد و ساختمان‌های ساخته شده از محل درآمدهای ملی و یا سرمایه شهروندان جزء سرمایه‌های کلان و پایدار کشور به حساب می‌آیند، منافع ملی ناشی از حفظ و افزایش بهره‌وری ساختمان‌ها و نیز حفظ جان و مال بهره برداران، وجود اصول و قواعدی برای برقراری نظم در این بخش را اجتناب ناپذیر می‌کند.

تدوین مقررات ملی ساختمان در کشور از سال ۱۳۶۶ با وضع مقررات و ضوابطی ناظر به کارکرد فنی و مهندسی عناصر و اجزای ساختمان و با هدف تأمین ایمنی، بهداشت، بهره دهی مناسب و آسایش بهره برداران ساختمان‌ها و نیز صرفه‌جویی در مصرف انرژی توسط وزارت مسکن و شهرسازی وقت آغاز گردیده و تا به امروز به صورت دوره‌ای مورد بازنگری قرار گرفته است.

مقررات ملی ساختمان به عنوان فراگیرترین ضوابط موجود در عرصه ساختمان، در کنار استانداردها و آئین‌نامه‌های ساختمانی نقش مؤثری در ارتقای کیفیت ساختمان‌ها داشته و مقایسه کیفی ساختمان‌های ساخته شده طی سالیان اخیر با سال‌های قبل از وجود این مقررات، نمایانگر این مهم می‌باشد.

اگرچه رعایت حداقل‌ها الزاماً کیفیت بهینه را در پی ندارد، بی‌تردید مسیر ارتقای کیفیت ساختمان از تامین همین حداقل‌ها می‌گذرد، لیکن برای تحقق اجرای موفق مقررات ملی ساختمان و دستیابی به وضعیت مطلوب در ساخت و سازها، اقدامات تکمیلی جدی دیگری شامل:

تدوین نظام کنترلی جامع و کارآمد
تلاش مضاعف برای آموزش
بازآموزی عوامل دخیل در ساخت و ساز
صیانت از حقوق شهروندی
افزایش سطح آگاهی بهره برداران از حقوق خود

بیمه ساختمان و انجام تحقیقات هدفمند با توجه به مقتضیات کشور ضروری است.

ویرایش پنجم مبحث نهم مقررات ملی ساختمان

با توجه به تجارب و تحقیقات روز افزون در کلیه علوم و فنون مهندسی، تغییرات پیوسته‌ای در تمام شاخه‌های فنی در حال رخداد می‌باشد.

روش‌های طراحی و اجرائی سازه‌های بتن آرمه نیز از این تغییرات بی‌بهره نبوده و بازنگری در آئین‌نامه‌های موجود اجتناب ناپذیر است و این تغییرات باید هر چند سال یک بار و بصورت مستمر انجام گردند.

در این مجموعه که پنجمین ویرایش مبحث نهم مقررات ملی ساختمان می‌باشد نیز میزان این تغییرات چشمگیر و قابل توجه می‌باشد.

پیرو نظرخواهی از پیشکسوتان در امر محاسبات و اجرای سازه‌های بتن آرمه، به صورت فرم‌های از پیش چاپ شده کتبی و نظرات شفاهی اظهار شده در سمینار یک روزه در سال ۱۳۹۴ و نظرخواهی از عموم مهندسین از طریق پایگاه اینترنتی طی سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴، از طرف کمیته تخصصی مبحث نهم جلسات متعددی تشکیل و محورهای اصلی تغییرات مورد نیاز در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان مشخص گردیدند.

بر این اساس ساختار این ویرایش طراحی بر مبنای مقاومت تعیین گردید و مقرر شد ضوابط محاسباتی به گونه‌ای تنظیم گردند که استفاده از نرم‌افزارهای رایج و مورد استفاده در ایران به آسانی و بدون مشکل انجام شود.

علاوه بر آن تسهیلات لازم برای محاسبات ساختمان‌های میان مرتبه و بلندمرتبه و آشنایی با روش‌های محاسباتی مورد نیاز مربوطه از قبیل تحلیل برای تعیین خزش و جمع‌شدگی در بتن آرمه فراهم گردند.

از ویرایش‌های قبلی این مبحث در مسائل اجرائی و جزئیات ابعاد مقطع و آرماتوربندی استفاده زیادی می‌شده است.

لیکن به دلیل در دسترس نبودن نرم افزارهایی که دقیقا بر اساس اصول مبحث باشند، استفاده شایسته و فراگیر از مبحث در امر محاسبات انجام نگردیده و برخی مهندسین ناگزیراً از سایر آئین نامه‌های بین‌المللی استفاده می‌کردند.

در ویرایش موجود نواقص فوق برطرف شده و امکان استفاده از نرم‌افزارهای متداول فراهم گردیده است.

این ویرایش شامل ۲۳ فصل و ۶ پیوست می‌باشد.

تقسیم بندی موضوعی مبحث شامل موارد زیر است:

کلیات، مقررات، تعاریف فصل‌های ۱ و ۲
مصالح، تکنولوژی، اجرا: فصل‌های ۳ و ۴ و ۲۲ و پیوست‌های ۱ و ۴
سیستم‌ها، تحلیل سیستم‌ها: فصل‌های ۵ و ۶ و ۷ و پیوست‌های ۳ و ۶
طراحی مقاطع و اعضاء: فصل‌های ۸ تا ۱۷ و ۱۹ و ۲۱ و ۲۳
موارد خاص (شامل طراحی برای زلزله، آتش، مهارها به بتن و ساختمان‌های کوتاه مرتبه و با اهمیت معمولی): به ترتیب در فصل‌های ۲۰ و پیوست ۲ و فصل ۱۸ و پیوست ۵

کمیته تخصصی مبحث نهم مقررات ملی ساختمان امیدوار است با توجه به جامعیت و به روز بودن مبحث، وسهولت کاربرد آن در نرم‌افزارهای متداول، طراحی سازه‌های بتن آرمه در ایران هرچه بیشتر استاندارد و یکنواخت گردیده و استفاده از بتن آرمه که یکی از مصالح ارزان و مناسب برای ساخت و ساز در ایران می‌باشد در سازه‌های کوتاه و بلند مرتبه افزایش یابد.

در پایان این کمیته از کلیه مهندسان، انجمن‌های مهندسی، سازمان‌های نظام مهندسی و دانشگاهیان گرامی در سراسر ایران که نظرات تخصصی خود را در ارتباط با پیش‌نویس‌های این مبحث ارسال نموده‌اند تشکر و قدردانی نموده و امیدوار است که در هماهنگی و با ادامه مشارکت فعال نامبردگان، راهنمای جامع طراحی سازه‌های بتن آرمه که مبتنی بر اصول بیان شده در این مبحث باشد تهیه و در اختیار عموم قرار گیرد بدیهی است از هر گونه پیشنهاد و انتقادی که در متن موجود ممکن است وجود داشته باشد استقبال نموده و از آنها جهت انجام اصلاحات در ویرایش‌های آینده استفاده خواهد شد.

هدف از مبحث نهم

هدف این مبحث ارائه‌ی ضوابط و مقرراتی است که با رعایت آنها، میزان حداقلی از مقاومت، پایداری، بهره برداری، پایایی و انسجام در سازه ساختمان‌های بتنی موضوع این مبحث مطابق تعاریف زیر تامین شده و سلامت و ایمنی استفاده کنندگان از این سازه ها حفظ شود.

مقاومت: منظور از مقاومت آن است که سازه ها و یا اعضای آنها در طول عمر سازه، بارهای وارده را به خوبی تحمل کنند، آسیب قابل ملاحظه متحمل نشوند، و قطعات شکسته نشوند.
پایداری: منظور از پایداری آن است که حالت تعادل بین بارهای وارده به سازه، در جزء و با كل، تحت تاثیر تغییر شکل های ایجاد شده در آن دچار اختلال نشده، و پیکره ی اصلی سازه و قطعات آن حفظ گردیده و سازه و یا اعضای آن دچار فرو ریزش نشوند.
بهره برداری: منظور از بهره برداری آن است که سازه عملکرد مورد انتظار خود را در طول عمر سازه حفظ کند؛ و افزایش تغییر شكلها و یا باز شدگی ترکها، و نیز ارتعاشات بیش از حد سازه با اعضای آن، مشکلی برای استفاده کنندگان ایجاد نکنند. به علاوه آتش سوزی آسیب قابل ملاحظه به سازه وارد ننماید.
دوام یا پایانی: منظور از دوام با پایایی آن است که اجزای بتن و فولاد و ترکیب آنها چنان در نظر گرفته شوند که با شرایط محیط و بهره برداری سازگاری کافی داشته باشند؛ و شرایط موجود محیطی و یون های در دسترس، موجب فرسودگی، پیری زودرس و انهدام آنها نشوند.
انسجام یا یکپارچگی: منظور از انسجام یا یک پارچگی آن است که اعضای سازه و اتصالات آنها به یک دیگر چنان تنظیم شوند که یک یا چند مسیر مناسب برای عبور بارهای وارده به سمت شالوده فراهم شده و همبستگی کل سازه تامین شده باشد.

دامنه کاربرد مبحث نهم

ضوابط و مقررات مبحث نهم مقررات ملی ساختمان شامل اصول کلی طراحی و اجرائی سازه‌های بتن آرمه می‌باشند.

ولی کاربرد مشخص آنها در ساختمان‌های متعارفی است که با بتن معمولی یا با بتن سبک ساخته می‌شوند.

در سازه‌های بتن آرمه در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان، مقاومت مشخصى بتن بین ۲۰ تا ۵۰ مگاپاسکال و مقاومت تسلیم فولاد بین ۲۲۰ تا ۵۵۰ مگاپاسکال خواهد بود.

حد فوقانی مقاومت مشخصه بتن را در مواردی که الزامات بند ۹-۳-۳-۳ رعایت شوند، می‌توان تا ۷۰ مگاپاسکال افزایش داد.

ضوابط و مقررات مبحث نهم مقررات ملی ساختمان تا جایی که کاربرد داشته باشند در مورد سازه‌های خاص، از جمله موارد زیر رعایت می‌شوند.

بدیهی است که برای سازه‌های خاص، ضوابط و مقررات ویژگی‌هایی لازم هستند که در این مبحث ذکر نشده‌اند و باید از ضوابط سایر آیین‌نامه‌های ملی استفاده گردد.

سازه‌های بتنی ساده و کم آرماتور
سازه‌های بتنی پیش تنیده
سازه‌های بتنی پیش ساخته
سازه‌های بتنی با سنگدانه‌های سبک و سنگین
سازه‌های بتنی ساخته شده با بتن متخلخل با بتن اسفنجی
سازه‌های بتنی با الیاف
سازه‌های بتنی که در معرض دمای زیاد قرار می‌گیرند
سقف‌های پوسته‌ای و ورق‌های تا شده
سازه‌های مقاوم در برابر انفجار

در سازه‌ها و یا اعضای بتنی غیرمرکب درجا ریز با قالب‌های درجای ماندگار، می‌توان از ضوابط طراحی این مبحث استفاده نمود.

در صورت استفاده از عرشه‌های فولادی غیرمرکب در جای ماندگار که به عنوان قالب استفاده می‌شوند، می‌توان دال بتنی را به تنهایی برای کل بارهای وارده و یا در صورتی که عرشه برای وزن بتن تازه طراحی شده است، برای کل بارهای وارده منهای وزن بتن و عرشه محاسبه نمود.

سازه‌های بتنی مرکب ساخته شده از بتن و نیمرخ‌های فولادی با عرشه‌های مرکب فولادی، در محدوده‌ی سازه‌های فولادی محسوب شده و در مبحث دهم مقررات ملی ساختمان به آنها پرداخته می‌شود.

شمع‌ها و ستون پایه‌هایی که در داخل خاک قرار دارند، فقط در موارد زیر در دامنه‌ی کاربرد مبحث نهم مقررات ملی ساختمان قرار می‌گیرند:

در قسمت‌هایی از اعضای پی‌های عمیق که در هوا، آب و یا خاک سست غیرمقاوم جهت تامین مهار جانبی آنها در برابر کمانش واقع شده‌اند.
در اعضایی از پی‌های عمیق که بار سازه‌هایی را تحمل می‌کنند که در مقابل زلزله با شکل‌پذیری متوسط و یا زیاد طراحی شده‌اند.
در اعضای پی‌های عمیق که طراحی آنها بر اساس روش مقاومت انجام شده است.