مفهوم معماری سنتی و نگرشی بر آن

معماری سنتی سبکی از معماری است که در گذشته در هر منطقه یا ناحیه‌ای رایج و محبوب بوده است.

در این سبک، توجه بیشتر درباره‌ی مصالح کاربردی در ساختمان و چگونگی عملکرد آن‌هاست.

معماری سنتی ایرانی که در گذشته انجام می‌شده، یکی از بی‌نقص‌ترین معماری‌های جهان بوده است.

زیرا در این سبک از معماری، بدون استفاده از هیچگونه وسایل و ابزارآلات پیشرفته‌ای چنین خانه‌های با ظرافت و جذابی ساخته می‌شد.

حتی طراحان امروزی هم از آن الهام می‌گرفتند.

معماری سنتی ایرانی در آن زمان که استفاده می‌شد، به نوعی تجلی و نمایی از فرهنگ جامعه آن زمان بوده است.

معماران و طراحان قدیمی، در معماری سنتی توجه زیادی به نمای بیرونی خانه‌ها نداتشته‌اند و بیشتر تمرکزشان روی طراحی داخلی خانه‌ها بود.

سبک سنتی روشی است که زمان گذشته را دربر گرفته و به سوی جلو پیش می‌رود.

• مردم‌واری: کاربرد مقیاس انسانی و پرهیز از هر گونه بیهودگی و شکوه بی‌جا و بی‌فایده.
• خود‌بسندگی: بهره‌گیری از امکانات و مصالح محلی و آنچه که معماران گفته‌اند و پرهیز از هر گونه وابستگی و نیاز.
• پیمون: اندازه‌ها و معیارهایی که تناسب پیکره و کالبد بنا را از لحاظ درستی، استواری و زیبایی تضمین می‌کرده است.
• درون گرائی: این اصل بویژه در منازل مسکونی که همیشه مورد توجه مردم این سرزمین بوده و خوش داشته‌اند که چهار دیواری اختیاری باشد.
• کنج و نیاز: پرهیز از کاربرد اندازه‌های بیش از نیاز که باعث هدر رفتن مصالح و بالا بردن هزینه می‌شده است.

علاوه بر اصولی که ذکر شد عناصری چون آب، نور، باد و… در معماری ‌سنتی نقش حیاتی ایفا می‌کرده‌اند.

یکی از مسائل مهم در شناخت معماری ‌سنتی ایران انقطاع فرهنگ معماری‌ سنتی و پیدایش گونه‌هایی از فضا‌های جدید معماری و شهری است که غالباً با فضاهای سنتی کاملا متفاوت هستند.

زیرا بسیاری از معماران بیش از هر چیز به پدیده‌های شکلی و بصری اندیشیده‌اند و بسیاری از مسائل، مباحث و نکات فرهنگی، تاریخی و اجتماعی را به اندازه کافی مورد توجه قرار نداده‌اند.

معماری ‌سنتی

قبل از پیدایش تکنولوژی و مصالح جدید ساختمانی در تمام نقاط کشور و به هر شکل و به هر کیفیت نوع معماری افقی و با هویت بشمار می‌رفت که در طی سالیان دراز و قرن‌های متمادی مصالح و شیوه‌های فنی ویژه خود را داشت.

این نوع ساخت و ساز بومی بسیار بجا می‌نمود و به موقع و کاملا ارزنده و منطقی و با شکوه بود.

هنوز هم بعنوان یک معماری شریف و برخوردار از مقیاس انسانی دارای همان ارزش و اعتبار است.

تحلیل معماری ایرانی نشان می‌دهد که به رغم کثرت و تنوع و پیچیدگی بناها، اصول و مفاهیم و الگوهایی در طول زمان به گونه‌های مختلف در این معماری بکار گرفته شده‌اند.

نتیجه بدست آمده که تکامل معماری ایران بیشتر بر تعالی اصولی و مفاهیم و الگوهای جدید در جریان نوعی فعالیت هوشمندانه و ماهرانه معماری استوار بوده است.

با پذیرش این امر‌، می‌توان در معماری امروز ایران نیز به همان اصول و مفاهیم و الگوها پرداخت و آنها را در جریان یک فعالیت خلاق تکامل بخشید و پیش برد.

با بررسی و تحلیل الگوهای تاریخ معماری ایران و عناصر اصلی تشکیل دهنده آنها این نتیجه حاصل می‌شود،

که این عناصر و الگوها اگر چه هر یک در دوره معینی از تاریخ معماری این سرزمین خلق شده‌اند.

لکن با حضور ممتد در دوره‌های بعدی، تکامل و پالایش یافته و دارای هویتی مستقل از زمان شده‌اند.

مفهوم عامی را از یک الگو و یا یک عنصر در معماری ارائه می‌کنند که شأن تجریری یافته و دارای تصویر ذهنی و حامل بار خاطره عاطفی است.

با نگرشی بر سایر سبک‌ها و مکاتب معماری، معماری دوران نهضت Modernism بدون هویت و بدون گذشته تاریخی و ریشه فرهنگی قادر نیست که پاسخگوی باورهای فرهنگی مرز و بوم باشد.

معماری بومی و سنتی ایرانی برای سازگاری یافتن با شرایط اقلیمی متفاوت است.

نوآوری و خلاقیت‌های فراوانی را به کار گرفته است.

قنات‌ها، بادگیرها، یخچال‌ها و مخازن‌های زیرزمینی آب نمونه‌هایی از معماری پایدار سنتی ایرانی است.

از جمله ویژگی‌های بنیادی معماری ایرانی عبارت است از:

برونگرایی، تناسبات همگون، انسان‌شناسی، تقارن و عدم تقارن، مینیمالیسم.

همچنین نور طبیعی به عنوان عامل کلیدی در درک بصری در جهان معماری‌ سنتی ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است.

مفاهیمی نظیر سلسله‌ مراتب، مرکزیت، تعادل و ‌وحدت از جنبه‌های کاربردی معماری با نور است و نور استعاره‌ای از آسمان، خورشید، بهشت و حقیقت در این سبک است.

در مناطق مرکزی ایران با اقلیم گرم، استخرها و فواره‌ها سبب خنک نگاه داشتن هوا شده است.

آب نه ‌تنها سبب بازتاب نور شده بلکه به عنوان عنصر تزئینی است که بر روی محورهای بصری تاکید دارد.

معماری ‌‌سنتی در جهان مبتنی بر نیازهای محلی، مصالح بومی و سنت‌های محلی شکل می‌گیرد.

معماری بومی بر اساس گذر زمان تکامل می‌یابد.

بافت محیطی، فرهنگی، فناوری و تاریخی در معماری بومی نقش حیاتی دارد.

ساختمان‌های سنتی در برگیرنده‌ی ویژگی‌های هوشمند طراحی هستند که در خلال فرآیند تاریخی و تطبیق آن با شرایط اقلیمی و عملکردهای اجتماعی شکل گرفته است.

تکنیک ساخت و ساز این سبک بر اساس خلاقیت و دسترسی به مصالح ساختمان شکل گرفته است.

این سبک در جهان عموما از دیوارهای گلی با اندود گچ و سازه‌هایی از بامبو و چوب ساخته شده است.

معماری سنتی یا بومی

جمع‌آوری داده‌ها در رابطه با شرایط اقلیمی محلی جمع‌آوری داده مربوط به روش‌های ساخت و ساز و مصالح ساختمانی سنتی.

تجزیه و تحلیل در رابطه‌ی ویژگی‌های طراحی سنتی ساختمان.

ایجاد و شبیه‌‌سازی مدل اجرایی از ساختمان با استفاده از داده‌های شرایط اقلیمی و سنتی.

استفاده از مدل‌های دیجیتالی برای ارزیابی عملکرد ساختمان‌های بومی سنتی و پیش‌بینی پیامدهای و گزینه‌های جایگزین.

ساخت اجزای اصلی ساختمان نظیر دیوارها، درب‌ها، پنجره‌ها، بام‌ها و غیره بایستی مبتنی بر داده‌های کارشناسی محلی باشد.

و مصالح بومی و تناسبات سازه‌ای بایستی بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده مبتنی بر معماری ‌سنتی شکل گرفته باشد.

جمع‌آوری داده در رابطه با الگوهای سنتی مسکن و انواع ساختمان‌ها با هدف سازگاری با شرایط اقلیمی.

معماری سنتی روستا

عواملی نظیر مشخصات سایت، بافت روستا، جهت‌گیری، طراحی معماری ساختمان و انتخاب مصالح از اهمیت خاصی در معماری سنتی روستا برخوردار است.

در معماری‌ ‌سنتی آسایش حرارتی و مصرف بهینه‌ی انرژی با توجه به کاربرد مصالح و روش ساخت سنتی بسیار با اهمیت است.

تکنیک‌های سنتی در معماری روستا کم هزینه است.

بافت روستاها ارگانیک است در نتیجه طرح معماری نامنظم شکل گرفته و برای حیاط مرکزی در خانه‌های سنتی روستایی فرم منظم هندسی بایستی در ابتدا مدنظر باشد و سپس چیدمان اتاق‌ها و سیرکولاسیون.

پیرامون حیاط مرکزی در نظر گرفته شود.

نمای ساختمان سنتی مانعی در برابر شرایط ناخوشایند اقلیمی است.

• معماری‌ سنتی بخش مهمی از میراث فرهنگی را نشان می‌دهد.
• معماری ‌سنتی یکی از نشانه‌های کلیدی گروه‌های متفاوتی است که زندگی به آنها نفوذ کرده است.
• معماری‌ سنتی با شیوه‌های زندگی و ساختار اجتماعی یک منطقه گره خورده است.
• معماری ‌‌سنتی با شرایط طبیعی منطقه سازگار است.
• معماری‌ سنتی، پویا است.
• معماری‌ سنتی ذاتاً به میراث فرهنگی نامحدود وابسته است.
• معماری‌ سنتی به طور کلی هیچ منبع یا سرچشمه خاص یا فردی ندارد.
• معماری‌ سنتی با تکنیک‌های سنتی ساخته شده است.
• معماری ‌سنتی، پایدار می‌باشد.
• معماری‌ سنتی به خودی خود، درسی برای معماری معاصر می‌باشد.
• استفاده مجدد از مصالح، یکی از ویژگی‌های معماری ‌سنتی می‌باشد.

کاری از گروه آموزشی استوارسازان