شناخت انواع ملات های بنایی
تعريف ملات:
ملات خمیری ساخته شده از مصالحی مثل گچ، ماسه، آهک و سیمان است که پس از مصرف شدن به طور فیزیکی یا شیمیایی خودگیری آن انجام میگیرد، سپس سفت و سخت میشود.
ملات گل و کاهگل از انواع ملات های بنایی:
ماده چسباننده ملات گل و کاهگل، خاک رس است.
پولکهای خاک رس پس از مکیدن آب به صورت خمیری درآمده و دانههای ماسه خاک را به یکدیگر میچسبانند.
این ملاتها از قدیمیترین ملاتها هستند و در نخستین ساختمانهایی که بشر بنا کرده، به کار رفته است.
هم اکنون نیز در ساختمانهای خشتی و گلی و حتی آجری و سنگی بسیاری از روستاها این ملات به کار میرود.
برای ساختن ملات گل، آخوره میبندند و در آن آب میاندازند و صبر میکنند تا پولکهای خاک رس آب را بمکند، پس از آن ملات را خوب ورز میدهند و به مصرف میرسانند.
چون ملات گل پس از خشک شدن جمع شده و ترک میخورد، به آن کاه میزنند که آن را مسلح کرده و از ترک خوردن آن جلوگیری کند.
برای ساختن این ملات نیز آخورهای از خاک و کاه میسازند و در آن آب میاندازند تا خاک گل شده و کاه خیس خورده و نرم شود.
پس از آن ملات را خوب ورز میدهند و به مصرف میرسانند.
ملات کاهگل برای اندود ساختمانهای گلی، زیرسازی اندود گچی و آببندی بام و خرپشته ساختمانها مصرف میشود.
ملات کاهگل به علت سبکی وزن، عایق حرارتی خوبی است و از این رو در گذشته سقف زیرین شیروانیهای دو پوشه را با این ملات از داخل اندود میکردند تا جلوی ورود گرما از سقف را بگیرند.
چنانچه در آب ملات کاهگل کمی نمک طعام اضافه کنند، به علت خاصیت جذب و نگهداری رطوبت که در نمک وجود دارد، ملات بیشتر خمیری میماند و بهتر جلوی عبور آب را میگیرد به علاوه از آنجا که نمک درجه انجماد آب را پایین میآورد، در فصول سرد این ملات دیرتر یخ میزند.
در ساختن کاهگل برای نما باید از کاه نرم و ریز استفاده کرد.
برای ساختن هر متر مکعب کاهگل، حدود 45 تا 50 کیلوگرم کاه لازم است.
گل نیمچه کاه دارای کاه کمتری است و برای فرش کردن آجر روی بام در مناطق کم باران به مصرف میرسد.
گاهی اوقات به ملاتهای گلی به منظور آببندی و دوام بیشتر، امولسیون قیر اضافه میکنند.
افزودن ماسه به ملات گل، سبب کاهش جمعشدگی و در نتیجه کاهش ترکخوردگی آن میشود.
افزودن کمی آهک یا سیمان نیز سبب اصلاح بعضی خاکها میشود.
ملات گل آهک از انواع ملات های بنایی:
دو اشکال عمده در ملات گل وجود دارد، یکی انقباض ناشی از خشک شدن و ترک خوردن و دیگری وارفتن ملات در آب و آب شستگی.
افزودن آهک به خاک، این دو اشکال را برطرف کرده.
ملات گل آهک ملاتی است آبی و برای گرفتن نیازی به دیاکسیدکربن ندارد.
سیلیس و آلومین خاک رس در صورت وجود آب با آهک ترکیب شده و سیلیکات و آلومینات کلسیم به وجود میآید که در برابر آب شستگی و وارفتن مقاوم هستند.
از این رو برای اینکه ملات گل آهک خوب به عمل آید، باید مرطوب بماند.
ملات گل آهک نیز مانند ملات گل از قدیم در نواحی روستایی و به ویژه در نقاط مرطوب به کار رفته است.
این ملات در بعضی جاها، ملات حرامزاده یا گل حرامزاده نامیده میشده است.
این ملات چون آبی است برای فرش کردن، آجرکاری و سنگکاری مناسب میباشد.
ملات ساروج از انواع ملات های بنایی:
پیش از اختراع سیمان، ملات ساروج را برای اندود و آببندی کردن آب انبارها و حوضها مصرف میکردند ولی امروزه مصرف آن بسیار کم شده و ملات سیمان جای آن را گرفته است.
ملاتهای ساروج مصرفی در ایران به دو گونه تقسیم میشوند:
ساروج گرم و ساروج سرد.
ملات ساروج گرم:
ساروجهای گرم در واقع نوعی ملات آهک آبی هستند که از پختن و آسیاب کردن سنگهای آهکی رسدار به دست میآیند و این نوع ملاتها در جنوب ایران در کناره شمالی خلیج فارس به کار میرفته و پس از گذشت سالها در ساختمانهای دریایی پابرجا ماندهاند.
مشهورترین ساروج از این نوع متعلق به بندر خمیر میباشد.
ملات ساروج سرد:
ماده چسباننده این ملات از اختلاط آهک، خاکستر و آب حاصل میشود.
برای قوام و چسبندگی به آن خاک رس میافزایند و ماسه بادی نیز در آن نقش پرکنندگی و استخوانبندی دارد.
برای جلوگیری از ترکخوردگی به ساروج، لوئی (پنبه جگن) یا موی بز میزند.
خاکستر دارای مقدار زیادی سیلیس غیربلوری است که به هنگام اختلاط با دوغاب آهک با آن ترکیب شده و سیلیکات کلسیم به وجود میآید، ولی این عمل به کندی پیش میرود و از این جهت ملات ساروج از اختلاط 10 پیمانه گرد آهک شکفته، 7 پیمانه خاکستر الک شده، یک پیمانه خاک رس، یک پیمانه ماسه بادی، 30 تا 50 کیلوگرم لوئی (برای هر متر مکعب ملات)، آب به قدر کافی و ورز دادن آنها به دست میآید.
ملات گچ از انواع ملات های بنایی:
ملات گچ خالص از پاشیدن گرد گچ در آب و به هم زدن آن به دست میآید.
چنین ملاتی زودگیر است و تنها برای کارهایی که با سرعت انجام میگیرد، مناسب میباشد.
برای اینکه بتوان با ملات گچ کار کرد، باید زمان گیرش آن به تأخیر افتد.
افزودن خاک رس، خمیر آهک و افزودنیهایی دیگر مانند سریشم نجاری آن را کندگیر میکنند.
ملات گچ خالص برای قشر میانی سفیدکاری و اتصال قطعات گچی مناسب است.
همچنین در بعضی موارد برای اندودهای زودگیر مانند اندود آستر سقفهای کاذب به کار میرود.
در قشر رویه سفیدکاری، ملات گچ خالص به کار میرود و برای اینکه فرصت کافی برای کار کردن با آن وجود داشته باشد، هنگام گرفتن آن را ورز میدهند تا بلورهای سوزنی شکل گچ مهلتی برای درهم رفتن پیدا نکنند و ملات یکپارچه گچ درست نشود چنین ملاتی را ملات گچ کشته مینامند.
گچ کشته در تماس با اجسام، سفیدی پس میدهد و بسیار نرم است.
وجود آهک نشکفته، آهک دو آتشه (سوخته) و منیزی سوخته در ملاتهای گچ، سبب ایجاد آلوئک در اندودهای گچی میشود.
ملات گچی مرمری در اندودکاری نقاط مرطوب و مکانهایی که نیاز به شستشو دارند، به مصرف میرسد.
ملات گچ و خاک از انواع ملات های بنایی:
افزودن خاک رسی به مقادیر زیاد آن را کندگیر و ارزان میکند، معمولاً نسبت خاک رس به گچ از 1 به 2 تا 1 به 1 تغییر میکند که ملات با نسبت 1 به 1 به ملات گچ نیم و نیم معروف بوده و متداولتر است.
مصرف ملات گچ در طاقزنی و تیغهسازی و قشر آستر اندودکاریهای داخل ساختمان است.
برای ساختن آن مخلوط گچ و خاک را به آهستگی در آب پاشیده به هم میزنند.
ملات گچ و ماسه از انواع ملات های بنایی:
از اختلاط گچ با ماسه ریزدانه ملات گچ و ماسه ساخته میشود که میتوان از آن به جای ملات گچ و خاک برای زیرسازی اندودها در نقاطی که ماسه بادی یا ساحلی یا رودخانهای ریزدانه فراوان است استفاده کرد.
درشتترین دانه در ماسه برای این نوع ملات 2 میلیمتر است.
ملات گچ و پرلیت از انواع ملات های بنایی:
از پرلیت منبسط و گچ، ملات سبکی ساخته میشود که جاذب صوتی مناسب و عایق حرارتی خوبی است.
اندود پرلیت و گچ از نفوذ آتش به اسکلت فولادی و بتن مسلح ساختمانها جلوگیری نموده و خطر گسترش آتش را کاهش میدهد.
ملات گچ و آهک از انواع ملات های بنایی:
ملات گچ برای مناطق خشک مناسب است و آن را نمیتوان در نقاطی که رطوبت نسبی هوا از ٪60 تجاوز میکند، مصرف کرد.
برای این نواحی ملات گچ و آهک مناسبتر است.
افزودن 3 پیمانه خمیر آهک به یک پیمانه گچ یا دو قسمت وزنی گرد آهک شکفته به یک قسمت گچ، آن را کندگیر کرده و برای قشر رویی مناسب میسازد.
برای مناطق مرطوب، ملات گچ و آهک مذکور مناسبتر است، زیرا پس از مدتی که از مصرف آن گذشت آهک با گرفتن گاز کربن از هوا به سنگ آهک تبدیل میشود که جسمی سخت در برابر آب و بخار پایدار است.
ملات ماسه سیمان از انواع ملات های بنایی:
ماده چسباننده این ملات، سیمان پرتلند و ماده پرکننده آن، ماسه است.
این ملات از نوع آبی و دارای مقاومت خوبی به ویژه در سنین اولیه است.
ملات ماسه سیمان جمع میشود و در سطوح بزرگ و بندکشیها ترکهای ریز (مویی) و درشت برمیدارد.
آب برف و باران به خصوص در موقع بوران به داخل اندود سیمانی و بندکشیها نفوذ کرده و حتی گاهی به داخل ساختمان سرایت میکنند.
برای زودگیر کردن ملات سیمانی هیچگاه نباید به آن گچ افزوده شود، زیرا چنین ملات و اندودی پس از مدتی متلاشی میشود.
وجود خاک رس در ماسه ملات سبب میشود که دور دانههای ماسه، دوغابی از خاک رس درست شود و سیمان نتواند به خوبی به آن بچسبد.
وجود برخی مواد آلی در ملات، باعث دیرگیر شدن آن میشود.
مواد سولفاتی موجود در ماسه، آب یا آجر مصرفی، باعث از هم گسیختگی ملات و کار آجری میشود.
به این علت میزان مواد مضر نظیر خاک رس، مواد آلی و سولفاتها در ملات محدود شده است.
در مواقعی که خطر حمله سولفاتها مطرح است، باید از سیمان ضد سولفات نوع 2 یا 5 یا سیمان پوزولانی استفاده شود.
گاهی اوقات برای مقابله با حمله ضعیف سولفاتها و سرما توصیه میشود عیار سیمان در ملات بیشتر اختیار شود ولی باید در نظر داشت که هنگام نشست نامتعادل کارهای پرسیمان ترکهای بزرگتری برمیدارند در حالی که در ملاتهای ضعیف ترکها در تمام کار پخش شده و به صورت مویی ظاهر میشوند.
برای شمشهگیری ملاتهای سیمان هرگز نباید از گچ استفاده کرد زیرا این دو ملات به ویژه در صورت وجود رطوبت با یکدیگر ترکیب شده و متلاشی میشوند.
ملاتهای ماسه سیمان آهک (باتارد) از انواع ملات های بنایی:
ملاتهای ماسه سیمان با نسبتهای مختلفی از سیمان و آهک و ماسه ساخته میشوند که متداولترین آنها 6 : 1 : 1 (یک حجم سیمان و یک حجم آهک و شش حجم ماسه) و آب به مقدار کافی میباشد.
حجم ماده پرکننده ملات، باید حدود 2/25 تا 3 برابر ماده چسباننده باشد و نمیتواند از این حدود تجاوز کند.
در صورت کمتر شدن، جمعشدگی و به دنبال آن ترک خوردگی اتفاق میافتد و در صورت بیشتر شدن، کارایی ملات کم میشود.
از سوی دیگر مقاومت ملاتهای سیمانی بیش از مقادیری است که در کار بنایی لازم است.
لذا برای اینکه با مصرف سیمان کمتر، کارایی ملات کاهش نیابد میتوان مقداری آهک جانشین سیمان نمود.
آهک علاوهبر تأمین کارایی ملات سبب میشود که:
الف: نفوذپذیری آب در ملات و اندود کم شود.
ب: خمیری بودن ملات بیشتر شده و از ترکخوردگی آن جلوگیری شود.
پ: با خاک موجود در ماسه ملات ترکیب شده و از اثر بد آن در ملات جلوگیری کند.
ت: در مصرف سیمان صرفهجویی شود.
ث: قابلیت نگهداری آب ملات افزایش یافته و ملات کارپذیرتر شود.
ج: ظرفیت حمل ماسه در ملات افزایش یابد.
ملاتهای ماسه، سیمان، آهک در ایران به باتارد مشهور هستند که لفظی فرانسوی است.
علاوه بر ملات باتارد 6 : 1 : 1 (نسبتهای حجمی سیمان به آهک به ماسه) از ملاتهای 9 : 2 : 1 و 12 : 3 : 1 نیز میتوان در کارهای کم اهمیتتر استفاده کرد، ولی در هر حال نسبت جمع مواد چسباننده به ماده پرکننده نباید از 1/3 کمتر باشد.
هرچه مقدار آهک در ملات باتارد زیادتر شود، قابلیت آب نگهداری و کارایی ملات افزایش مییابد، ولی در مقابل، مقاومت فشاری آن کاهش پیدا میکند.
بسته به اینکه کدام یک از این دو ویژگی ملات برای طراح حائز اهمیت بیشتری باشد، ملات موردنظر انتخاب میشود.
به این ترتیب ملاحظه میگردد که نباید تصور کنیم هرچه ملات قویتر باشد، بهتر است.
ملات سیمان بنایی از انواع ملات های بنایی:
سیمان بنایی محصولی است که در کشورهای صنعتی به مقدار زیاد تولید شده و در کارهای بنایی که مقاومت زیاد موردنظر نیست مصرف میشود.
سیمان بنایی از اختلاط سیمان پرتلند معمولی با جسم پرکننده بیاثری (از نظر شیمیایی) مانند گرد سنگ آهک و مواد افزودنی حبابساز، مرطوب کننده و دافع آب به دست میآید.
حداقل درصد سیمان پرتلند در کشورهای مختلف متفاوت است، در کشور سوئد این نسبت (%40) و در ایالات متحده و کانادا (50٪) و در بریتانیا (75%) میباشد.
منظور اصلی از مصرف سیمان بنایی، دستیابی به خاصیت خمیری بهتر، کارایی و آب نگهداری بیشتر و کاهش جمعشدگی ملات است.
اختلاط این نوع ملات در کارهای بزرگ، بهتر و سادهتر انجام میشود.
بعضی سیمانهای بنایی آمیختهای از سیمان پرتلند، آهک مرده و مواد مضاعف هستند.
در ملات سیمانی نیز میتوان به جای آهک، سیمان بنایی افزود.
ملاتهای سیمان – پوزولانی و آهک – پوزولانی:
این قبیل ملاتها دارای سابقه دیرینه هستند، به طور کلی مواد پوزولانی به موادی گفته میشود که به تنهایی خاصیت چسبندگی ندارند، ولی با آهک و با وجود آب در درجه حرارتهای عادی ترکیب شده و نوعی سیمان تولید میکنند.
نام پوزولان از خاکستر آتشفشان بسیار فعالی که از ناحیهای واقع در ایتالیا به نام پوزولی استخراج میگردید، گرفته شده است.
به جای سیمان پرتلند میتوان از سیمانهایی که از آسیاب کردن مواد پوزولانی و اختلاط با سیمان پرتلند یا آهک شکفته ساخته میشوند، استفاده کرد.
این ملاتها در برابر حمله مواد شیمیایی به خصوص سولفاتها پایدار هستند.
مواد پوزولانی یا طبیعی هستند مانند پوکه سنگها و کف سنگهای آتشفشانی و خاک دیاتومه یا مصنوعی مانند سرباره کوره آهنگدازی و گرد آجر نمونهای از این ملاتها از مخلوط کردن گرد آجر و آهک در کشورهای شرقی ساخته و مصرف میشده است که در ایران به نام سرخی و در هندوستان به اسم سورکی و در مصر به نام حمرا نامگذاری شده است.
بعضی مواد پوزولانی در درجه حرارتهای عادی فعال نیستند ولی در اثر گرم کردن تا دمایی معین فعال و برای ترکیب با آهک و سیمان آماده میشوند.
ملاتهای سیمان – پوزولانی و آهک – پوزولانی، دیرگیر بوده و دارای مقاومت چندان زیادی نیستند ولی برای مصرف در نقاطی که احتمال حمله سولفاتها موجود باشد، مناسباند.
ملات ماسه آهک از انواع ملات های بنایی:
ماده پرکننده این ملات، ماسه و ماده چسباننده آن آهک است.
ملات ماسه آهک ملاتی است هوایی و برای گرفتن و سفت و سخت شدن به دیاکسیدکربن موجود در هوا نیاز دارد.
این ملات برای مصرف لایجرز مناسب نیست زیرا دیاکسیدکربن لازم نمیتواند به داخل آن نفوذ کند و فقط سطح رویی آن کربناتی میشود از این رو ملات برای اندود سطوح مناسب است.
این ملات برای گرفتن و سخت شدن باید مرطوب بماند زیرا در غیاب آب عمل کربناتی شدن انجام نمیشود، از این رو ملاتهای آهکی را باید در مکانهای مرطوب به کار برد و تا پایان مدت عمل آمدن نمناک نگاه داشت.
چنانچه ملات ماسه آهک قدری خاک داشته باشد (اصطلاحاً ماسه کفی) بهتر است زیرا از ترکیب خاک ماسه با آهک، همانطور که در ملات گل آهک گفته شد، ترکیبهایی ایجاد میشودکه گاز کربن هوا در آنها دخالتی نداشته و به گرفتن ملات به صورت آبی کمک میکند.
وجود آهک نشکفته، آهک دو آتشه (سوخته) و منیزی سوخته در ملات، سبب شکفتن بعدی آنها و ایجاد آلوئک در ملاتهای آهکی و باتارد میشود.
ملاتهای قیری از انواع ملات های بنایی:
ملات قیر از 5000 سال قبل، در ساختمانهایی نظیر برج بابل به کار رفته است.
امروزه ملات ماسه آسفالت را برای قشر رویه پیادهرو سازیها، پوشش محافظ قشر نمبندی بامها، پرکردن درز قطعات بتنی کف پارکینگها و پیادهروها و مانند اینها مصرف میکنند.
ساختن و مصرف ملاتهای بنایی:
ساختن ملاتها، با وسایل دستی مانند بیل، کمچه، ماله و حتی دست در روی زمین یا داخل ظروف ملاتسازی آهنی (اسلامبولی) یا پلاستیکی و روی تخته ملات به مقادیر کم صورت میگیرد.
همچنین ممکن است در ساختن ملات از وسایل مکانیکی استفاده کرد.
زمان اختلاط ملات، حداقل 3 دقیقه و حداکثر 10 دقیقه خواهد بود.
بهترین روش اندازهگیری مواد، توزین آنها است ولی این کار در کارگاه عملاً با اشکالاتی مواجه میشود، استفاده از بیل و کمچه برای پیمانه کردن صحیح نیست و باید حتماً از پیمانهای با حجم معین استفاده گردد.
در پیمانه کردن ماسه باید به مسئله تغییر حجم ناشی از رطوبت توجه شود.
باید مراقبت کرد که بناها و کارگران برای لوزدار کردن ملاتهای سیمانی، از افزودن خاک به ملات خودداری کنند.
پخش ملات های بنایی اکثراً با ماله صورت میگیرد.
همچنین از ماله برای صاف کردن اندودهای داخلی و نماسازیها استفاده میشود که ممکن است این مالهها به صورت آهن یا تخته ماله باشند.
انواع وسایل (مانند کمچه، جارو و برس) برای پاشیدن برخی ملاتها در اندود نما وجود دارد.
همچنین برای نقش دادن به نما در حالت تر، از وسایلی مانند ابر (اسفنج) استفاده میشود، گاهی اوقات برای نقشدار کردن ملاتهای سخت شده از انواع وسایل خراشنده و ساینده دستی و ماشینی بهرهگیری میشود.
بندکشی با کاردک و کمچه مخصوص، انجام و مصالح اضافی آن پاک میگردد.
نحوه ساختن ملات ماسه سیمان از انواع ملات های بنایی:
زمانی که گرد سیمان با آب مخلوط میشود، ورزگیری کامل نباید از 25 دقیقه بیشتر شود.
ملات ماسه سیمان ساخته شده 35 دقیقه پس از مرحله اختلاط باید مصرف شود.
در صورتی که ملات ماسه سیمان در زمانی بیشتر از زمان ذکر شده باقی بماند، میگیرد و تاب اولیه خود را به دست میآورد.
از خرد کردن و مصرف کردن ملات ماسه سیمان گرفته باید خودداری کرد.
چنانچه ماسه استفاده شده در ترکیب ماسه سیمان بیش از اندازه باشد، کارایی مناسبی نخواهد داشت.
ساختن ملات ماسه سیمان به وسیله دست:
در ابتدا پس از پیمانه کردن ماسه و سیمان به صورت خشک آنها را بر روی سطح صاف و عاری از مواد زائد پهن میکنند.
مصالح پیمانه شده را به خوبی باهم مخلوط کرده تا تمامی ذرات سیمان با دانههای ماسه درگیر شوند.
پس از مخلوط کردن ماسه و سیمان به صورت خشک حدود 3/4 آب مورد نیاز به آن اضافه شده و کاملاً باهم مخلوط میشوند. (برای سهولت کار میتوان قبل از اضافه کردن آب، وسط ملات را گود نمود، به صورت کاسهای یا اصطلاحاً آخوره) تا عمل آبگیری ذرات بهتر انجام شود.
در هنگام ورز دادن ملات مخلوط باید دقت شود که آب سیمان از آخوره جدا نشود.
پس از اینکه کاملاً باهم ورز داده شد چند دقیقه مخلوط را به حال خود رها کرده سپس دوباره هم زده و مورد استفاده قرار میدهیم.
ساختن ملات ماسه سیمان به وسیله ماشین:
برای ساخت ملات ماسه سیمان در حجمهای بیشتر از ماشین ملاتساز بتونیر استفاده میشود.
مخزن این دستگاهها در ابعاد محدود و اندازههای متغیر از 50 لیتر تا 300 لیتر ساخته میشود و اندازه 50 لیتری دستگاه برای ساختن ملات به کار میرود.
برای تهیه ملات ماسه سیمان ابتدا مقدار مشخص آب حدود (3/4) به داخل مخزن دستگاه ریخته میشود.
سپس ماسه و در مرحله آخر سیمان به آن اضافه میشود.
چرخش دستگاه باعث مخلوط شدن و ورز دادن ملات میشود.
چنانچه مصالح ذکر شده برعکس ترکیب یاد شده در دیگ ریخته شود، سیمان به پرههای دستگاه میچسبد و مصالح خوب باهم مخلوط نمیشود.
انتخاب ملات های بنایی مناسب برای کار در هوای سرد:
در هوای سرد میتوان از ملاتهای ماسه سیمان و باتارد استفاده کرد.
ملات ماسه سیمان با نسبت 3 : 1 و باتارد با نسبت 6 : 1 : 1 مناسب است.
برای جلوگیری از یخ زدن بهتر است از کلرور کلسیم یا مواد حاوی آن استفاده نشود زیرا وجود کلرور کلسیم باعث زنگزدگی قطعات فلزی کارگذارده شده و شورهزدگی آجرکاری میشود.
یکی از بهترین راههای مواجهه با یخزدگی افزودن مواد حبابساز هوا به ملات است که در این صورت میتوان بدون واهمه از کاهش کارایی از مقدار سیمان ملات کاست، در این حالت نسبت سیمان به ماسه 1 : 5 یا 6 : 1 خواهد بود.
حبابهای هوا در ملات، صدمات ناشی از افزایش حجم آب ملات در موقع يخ زدن را به حداقل ممکن کاهش میدهد.
در هوای سرد گرفتن ملات کند میشود، در دمای 0 تا 5 درجه سلسیوس، مدت گرفتن 2 برابر و از 5 تا 10 درجه 1/5 برابر میشود.
انتخاب ملات های بنایی مناسب برای کار در هوای گرم:
آب ملات به محض تماس با مصالح بنایی جذب و کشیده میشود.
روند جذب آب بسته به نوع مصالح بنایی متغیر است.
از دست رفتن مقدار زیادی آب به ویژه در طول تابستان گرم و خشک، ممکن است قابلیت کاربرد ملات را کاهش دهد، به حدی که ملات قادر به تأمین الصاق کامل با ردیف بعدی مصالح نباشد.
در طرح اختلاط ملات، باید کارایی و آب نگهداری ملات متناسب با جذب آب مصالح بنایی و اوضاع جوی مورد توجه قرار گیرد.
در بعضی موارد ممکن است استفاده از مواد افزودنی نگهدارنده آب و کندگیر کننده و ضد تبخیر توصیه شود که در این صورت مصرف این مواد باید با احتیاط صورت گیرد.
ویژگی ملاتها:
ملات بنایی یکی از مصالحی است که ضمن انعطافپذیری، احتیاجات مختلف را برآورده میسازد.
برخلاف اعتقاد عامه، ملاتی که تمام خواستهها را برآورده سازد، وجود ندارد، لیکن شناخت مواد متشکله ملاتها و خواصشان، طراح پروژه را قادر خواهد ساخت تا مخلوط مناسب برای هر پروژه را انتخاب نماید.
از دست رفتن مقدار زیادی آب به ویژه در طول تابستان گرم و خشک، ممکن است قابلیت کاربرد ملات را کاهش دهد، به حدی که ملات قادر به تأمين الصاق کامل با ردیف بعدی مصالح نباشد.
عملکرد اساسی ملات این است که مصالح بنایی را به صورت توده یکپارچهای به یکدیگر بچسباند، از دیدگاه دیگر ملات، مصالح جدا از یکدیگر را به هم پیوند میدهد، تمام شکافها و ترکها را پر میکند و بستر یکنواختی را ارائه میدهد.
الصاق باید چنان صورت گیرد که یکپارچگی مصالح تأمین گردد، به علاوه مجموعه باید در برابر بوران، مقاوم و نفوذناپذیر باشد.
چنانچه چسبندگی لازم بین ملات و دیگر مصالح ساختمانی تأمین شود، دیوار دارای دوام کافی برای تحمل عوامل جوی خواهد بود.
علیرغم آنکه ملات بنایی و بتن دارای یک نوع اجزای متشکله اصلی میباشند، عملکرد مشابهی ندارند.
در یک دیوار با مصالح بنایی، ملات نقش یکپارچه کردن آجر، سنگ، بلوک و غيره، به منظور تأمین مقاومت موردنظر در سازه را به عهده دارد، در حالی که بتن به تنهایی نوعی مصالح سازهای است که باربر میباشد.
بتن در قالبهای چوبی یا فلزی که جاذب آب نیستند ریخته میشود به قسمی که تمام آب بتن صرف آبگیری سیمان میشود، حال آنکه ملات بین مصالح جاذب آب قرار گرفته و آب آن از دست میرود.
مقاومت بتن شرط اساسی است ولی در ملات یکی از چند عامل مهم میباشد.
ویژگیهای ملات خمیری:
کارایی ملات یکی از مهمترین ویژگیهای آن است.
این ویژگی میتواند به صورت قابلیت پخش ملات زیر ماله و نفوذ به داخل سوراخها و حفرههای مصالح بنایی تعریف شود.
در واقع این ویژگی مجموعهای از چند خاصیت است که شامل خواص خمیری بودن، قوام و چسبندگی میباشند.
اندازهگیریهای دقیق آزمایشگاهی برای پی بردن به این ویژگی دشوار است.
اما بنایان میتوانند آن را به وسیله مالهشان حس کنند.
کارایی ملات عبارت است از قابلیت لغزندگی ذرات دانههای سنگی لیز شده به وسیله دوغاب سیمان روی یکدیگر، کارایی تا حد زیادی به وسیله دانهبندی و رعایت تناسب بین مصالح قابل کنترل است ولی تنظیم نهایی آن توسط بنا در موقع کار صورت میگیرد.
کارایی رضایتبخش ملات، تحت تأثیر خاصیت مکندگی آجر (یا دیگر مصالح ساختمانی)، بستگی به قابلیت آب نگهداری ملات دارد این خاصیت به وسیله آزمایشهای آزمایشگاهی قابل اندازهگیری است.
کارایی خوب و قابلیت آب نگهداری مناسب در یک ملات برای تأمین حداکثر چسبندگی با مصالح بنایی از عوامل ضروری است.
ویژگیهای ملات سخت شده:
ویژگیهای ناشی از ملات سخت شده از اهمیت فراوانی برخوردار است.
در میان این خواص نخستین آنها مقاومت چسبندگی بین ملات و مصالح بنایی است.
از آنجا که روش قابل اعتمادی برای اندازهگیری کارایی وجود ندارد، ملاتها بر مبنای مقاومت فشاریشان ارزیابی میشوند اندازهگیری مقاومت به کمک مکعبهایی با ابعاد 50 میلیمتر که در محل ریخته شده و در شرایط کارگاهی به عمل میآیند صورت میگیرد.
شاید به دلیل ابهام سابقالذكری که درباره تفاوت میان ملات و بتن وجود دارد، اهمیت مقاومت فشاری ملات بیش از حد مورد تأکید قرار گرفته است.
مقاومت چسبندگی این ملات و مصالح بنایی، از مقاومت فشاری مهمتر است.
همانطور که کارایی خوب و قابلیت آب نگهداری نیز مهم هستند.
هر دو خاصیت برای حصول حداکثر چسبندگی لازماند.
مقاومت خمشی نیز مهم است، زیرا مقاومت ملات در برابر ترکخوردگی را تعیین میکند.
ملاتها باید همیشه ضعیفتر از مصالح بنایی باشند تا در صورت ترکخوردگی، ترکها در درزها یعنی جایی که تعمیرات آسانتر است ایجاد شوند.
آب نگهداری ملات های بنایی:
ملاتهایی که برطبق ویژگیهای استاندارد ایران در ساختمان به کار میروند باید با روانی اولیه 100 تا 115 درصد ساخته شوند.
روانی ملات نباید بعد از جذب آب از 70% کمتر گردد.
تاب فشاری ملات های بنایی:
برای اندازهگیری تاب فشار ملاتها باید از نمونههای مکعبی به اضلاع 50 میلیمتر استفاده شود.
در ملاتهای نوع N و O نمونهها روی صفحات صافی ریخته و در محوطهای مرطوب که رطوبت نسبی آن 90% یا بیشتر باشد نگهداری میشوند.
نمونهها حدود 48 تا 52 ساعت در حالی که سطوح فوقانی آنها در معرض هوای مرطوب قرار دارد، در محفظه باقی میمانند.
نمونههای مکعبی که برای اندازهگیری تاب فشاری ملات نوع K ساخته میشوند باید در هوای آزمایشگاه در دمای 21 ± 2 درجه سلسیوس عمل آوری شوند.
اختلاط ملات و مصرف ملاتهای مانده (احيای ملاتها):
افزودن آب به ملاتهایی که به علت از دست دادن مقداری از آب خود، سفت و سخت شدهاند هرچند مرتبه که لازم باشد مجاز دانسته شده تا از این طریق به روانی مطلوب خود برسند.
مصرف ملات 2 تا 2/5 ساعت پس از ساختن مجاز دانسته شده است.
در مورد ملاتهای سیمانی، نباید مدت زمان سپری شده از هنگام اختلاط تا مصرف ملات از حداقل زمان گیرش بیشتر باشد.
افزودن آب به ملاتهای مانده باید با اضافه کردن ماده چسباننده توأم باشد.
ملاتهای ماسه آسفالت معمولاً به مقادیر کم در دیگهای کوچک ساخته میشوند، برای مقادیر بیشتر ممکن است آنها را در ماشینهای آسفالتپزی نیز تهیه نمود.
گردآورنده: گروه آموزشی استوارسازان
ممنونم خیلی بهم کمک کرد
قربان شما، ارادتمندیم.