زندگینامه و معرفی آثار نادر اردلان

نادر اردلان در سال ۱۳۱۸ به دنیا در تهران آمد.

او معماری پرکار محقق و معلمی تواناست که در سن هفت سالگی همراه خانواده‌اش به امریکا سفر کرد.

اردلان ۱۸ سال از زندگی‌اش را به تحصیل در امریکا گذرانده و کارش را با اسکیدمور، اوینگز و مریل در سانفرانسیکو آغاز کرد.

در سال ۱۹۶۴ میلادی به ایران بازگشت و به دنبال آن موقعیتی را به عنوان ریاست بخش معماری شرکت نفت در میادین نفتی ایران پذیرفت.

نادر اردلان به همراه خانواده‌اش به مسجد سلیمان رفت، جایی که اولین چاه‌های نفت در خرابه‌های معابد زرتشتیان کشف شده بودند.

در آنجا مدت ۲ سال ساختمان‌های زیادی را طراحی کرد.

نادر اردلان مقدار زیادی از آگاهی اکولوژیکی خود را در طی همکاری نزدیک با یان مک هارگ که کتاب طراحی با طبیعت را به رشته تحریر در آورده پرورش داده است.

تجربه او با اکولوژی به مدت چهار تا پنج سال، تجربه هیجان انگیزی بود که اداره محیط زیست به او و یان مک هارگ ماموریتی برای طراحی پارک محیط زیست در تهران ماموریت داد.

از جمله تاثیر‌گذار‌ترین معلمان او می‌توان به لویی کان اشاره کرد که در سال‌های تحصیل او کان برخی از مهمترین کارهایش را می‌ساخت.

نادر اردلان بعد از مدتی با لویی کان کارش را شروع کرد این کان بود که توصیه نامه‌هایی را با انتشارات دانشگاه شیکا‌گو نوشت که حس وحدت باید چاپ شود.

تفکرات کان درباره اعتدال و غیر اعتدال به خصوص تا زمانی که به کارش در ایالات متحده و هند و بنگلادش مربوط بود، اثر شدید و مهمی در تفکر طراحی نادر اردلان داشت.

تاثیر غیراعتدال بود که او آن را در فرهنگ ایرانی و طی مطالعه اجمالی موسیقی، صنایع، ادبیات، شعر، طراحی باغ و در نهایت معماری گذشته ایران کشف کرد.

محیط‌های بسیار گرم و خشک و نیمه مرطوب بود که سر آغاز اندیشیدن نادر اردلان درباره معماری سازگار با محیط شد.

او به زودی نارسایی تحصیلات امریکایی خود را یافت که برای به عهده گرفتن طراحی مناسب با فرهنگ آماده نساخته بود.

در آن زمان رومن گیرشمن باستان‌شناس بزرگ فرانسوی در خرابه‌های معابد آتش زرتشتیان مشغول حفاری بود و اساسا روی ساختمان‌ها و سایت‌های هخامنشیان و ساسانیان کار می‌کرد.

نادر اردلان در انتها و در ترسیم پلان‌های بعضی از بافت‌ها به گیرشمن کمک کرد.

البته بعد‌ها کمک‌های شایان نادر اردلان در طراحی موزه هنرهای معاصر تهران به کامران دیبا را نمی‌توان از خاطر برد.

نادر اردلان در کشور‌های مختلفی کار طراحی و اجرا انجام داده است و به تجربه وی 4 عامل، تشکیل دهنده معماری خوب است.

• انطباق با محیط اقلیمی
• ‏ارتباط مستقیم با فرهنگ منطقه بیانگر آن فرهنگ

فرهنگ به طور مداوم درحال تغییر است و باید آگاه باشیم که عقب‌نشینی نکنیم.

• عملکرد
• استفاده از تکنولوژی پیشرفته

سنت چیزی است که یک سری موارد اصلی دائما در آن تکرار می‌شود و به این معنا نیست که جوهری در آن وجود ندارد.

زیرا ابتدا کسی آن را به این شکل پیاده کرده و سپس هنرمندی که آن را تکرار می‌کند و به درستی آن اعتقاد دارد.

• دانشگاه بوعلی سینا، همدان
• دانشگاه امام صادق (ع) (مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه هاروارد)
• شهر نوران
• موزه فرش تهران
• طراحی ورزشگاه آزادی
• شهرک صنعتی بهشهر – تهران
• طرح جامع بندر امام (شاهپور سابق)
•  مشاركت در طراحى دو برج سامان
• برج هوشمند قطر
• اسكله تجارى الشرق كويت
• سیتیزن بانک پراویدنس رد آیلند
• اداره‌ی مرکزی شرکت ملی نفت ابوظبی
• ساختمان مرکزی بانک شهروندان، آمریکا

یکی از موفق‌ترین کارهای نادر اردلان، طراحی و اجرای مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه هاروارد (دانشگاه امام صادق فعلی) است.

به عبارت دیگر می‌توان معماری این مدرسه را نمونه بارزی از مفاهیمی دانست که نادر اردلان در کتاب حس وحدت به دنبال تبیین آنها بوده است.

ساختمان مدرسه عالی مدیریت در سایتی به مساحت 22400 مترمربع و در زیربنایی به مساحت 7000 مترمربع، بین سال‌های 1349 و 1351 خورشیدی طراحی و ساخته شد.

بعد از انقلاب، عنوان این مدرسه به دانشگاه امام صادق (ع) تغییر یافت.

پلان و تشکیلات این ساختمان شبیه مدارس و یا آکادمی‌های سنتی ایران است.

کتابخانه درست در مرکز باغ واقع شده است و سایر قسمت‌ها یعنی مراکز اداری سرویس و قسمت‌های مسکونی در اطراف این باغ قرار گرفته‌اند.

این مرکز در سه مرحله به اجرا درآمده است.

این مجموعه از آجر و بتن ساخته شده که یک مجموعه هماهنگ از تکنیک سنتی مدرن می‌باشد.

در سال‌های بعد از انقلاب ملحقاتی همچون خوابگاه‌ها و مسجد به طرح اولیه اضافه شد.

عملیاتی از قبیل اضافه شدن بخش‌هایی به ساختمان مدرس‌ها، اضافه شدن زیرزمینی به عنوان سالن قرائت به کتابخانه و به دنبال آن برچیده شدن آبنمای سکوی میانی و تغییراتی در سالن غذاخوری و حجرات دانشجویان انجام گرفت.

در کل این تغییرات باعث ناهماهنگی در طراحی سایت و اجزای اصلی آن شده است.

ساختمان مدرسه در بستری سبز برفراز تپه‌ای بنا شده است.

بستر طرح، مستطیلی به ابعاد  170×110 متر است.

فضاهای بسته که بر گرداگرد زمین استقرار یافته‌اند عموماً کم ارتفاع و یک طبقه‌اند و باغی به ابعاد 80×130 متر را بیان می‌گیرند.

حجم ورودی به شکل بنایی دو طبقه در شرق بستر طرح ساخته شده است.

در میانه باغ، ساختمان کتابخانه بنایی سه طبقه با قاعده هشت و نیم هشت از فراز سکویی به هر سوی باغ می‌نگرد.

حجره‌های دانشجویان اضلاع شمالی و جنوبی باغ را اشغال کرده‌اند که در دل دیواری قطور پنهان می‌باشند و جداره‌های باغ را می‌سازند.

ساختمان مدرس‌ها در جبهه مقابل ساختمان ورودی و در ترازی پایین‌تر نسبت به آن واقع شده است.

مخاطب با عبور از دروازه ورودی، خود را در یک باغ کوچک می‌یابد، کشیدگی این باغ بر محور شرقی – غربی است.

سه عنصر مهم طرح بر محور مذکور نشسته‌اند:

حجم ورودی در شرق آن ساختمان کتابخانه در میانه و بنای مدرس‌ها در آخرین نقطه‌ای غربی آن کتابخانه از سوی دیگر بر محور شمالی – جنوبی مدرسه واقع شده است که با ساختمان غذاخوری، در انتهای شمالی آن در ارتباط است.

در جنوبی‌ترین نقطه‌ی این محور نیز در کوچکی به بیرون باز شده است.

طرح مدرسه، یکی از دغدغه‌های اصلی نادر اردلان را یادآوری می‌کند.

او هندسه را یکی از وجوه معماری در بعد جهانی می‌داند و می‌گوید:

هندسه به ما امکان رشد را از مکانی به مکانی دیگر می‌دهد و شناخت هندسه، خود هنری است که در قلب انسان شکوفا می‌شود.

پلان و سازماندهی فضایی طرح شبیه مدرسه یادآور الگوی باغ ایرانی و هندسه میدان نقش جهان است.

کتابخانه درست در مرکز حیاط قرار دارد و سایر قسمت‌ها یعنی مراکز اداری، سرویس‌های خدماتی و فضاهای در نظر گرفته شده برای دانشجویان در اطراف این حیاط مرکزی، که به صورت باغ ایرانی و هندسه‌ی میدان نقش جهان است.

لذا مهم‌ترین ویژگی این طرح استفاده‌ توأمان از الگوهای متفاوت طراحی و انتظام فضایی است.

طرح مدرسه همواره در میان دو الگوی ساختمانی بر دور حیاط مرکزی و باغ ایرانی و سه انتظام فضایی چهار ایوانی، دو ایوانی و تک ایوانی و کوشک در نوسان است.

توجه این نکته ضروری است که تمهیدات به کار رفته در طرح مجموعه بیش از ترکیب و درهم آمیختن این الگوهای سنتی متوجه در کنار هم نشاندن آنها بوده است.

گویی ایجاد این خصایل چندگانه را باید از نیات اولیه و اصلی طراح برشمرد.

ورودی مجموعه، شاخص‌تر از حجم‌های دیگر طرح است و با هیبت دروازه مانند، ایوانی است رو به بیرون که از اطراف و از مسافت دور دیده می‌شود.

ساختمان ورودی بنایی متقارن است و پشت و رویی مشابه دارد.

احجام راه پله در دو منتهی الیه چپ و راست ساختمان، با قاعده هشت ضلعی و بدون هیچ روزنه‌ای، اختتامی برای بنا فراهم می‌آورند و ساختمان را تمام شده جلوه می‌دهند.

این ساختمان علاوه بر فضای ورودی که در میانه واقع شده است، بخش اداری در طبقه همکف و اتاق‌های اعضای هیئت علمی در طبقه فوقانی را نیز در بازوهای طرفین خود جای می‌دهد.

حجره‌ها با انسجام خاصی به دور حیاط کوچکی طراحی شده‌اند.

به بیان دیگر، حجره‌ها مستقیماً با محوطه اصلی مربوط نیستند، بلکه حیاط‌های کوچک را واسطه‌ی این ارتباط قرار می‌دهند.

ورود به حجره‌ها، همانند محیط‌های سنتی مستقیماً از حیاط کوچک شش گوش صورت می‌پذیرد.

اگر چه میان اتاق نشیمن و اتاق‌های دو جانب آن نیز فضای ربطی وجود دارد، اما به نظر می‌رسد که طراح مایل نیست از فضای نشیمن به عنوان معبری برای رسیدن به دو اتاق همجوار استفاده شود.

بنای مدرس‌ها در پشت کتابخانه، در دورترین نقطه نسبت به ورودی مجموعه استقرار یافته است.

انتظام فضاهای اصلی مدرس‌ها در طرفین یک هال ورودی، طرح بعضی از مدارس سنتی ایرانی است.

طرح این بخش، از سه حجم با قاعده هشت ضلعی، دو حجم با قاعده مربع و دو حجم با قاعده نیم مربع تشکیل شده است.

مدرس‌ها دیوارهای بسته، سازه نمایان و هندسی و نورپردازی سقفی دارند.

طرح کتابخانه در برش افقی به شکل چلیپا استف که نسبت به محور اصلی باغ به اندازه چهل و پنج درجه چرخیده است.

چرخشی که از منظر بیرونی بنا چندان به چشم نمی‌آید.

با آنکه کتابخانه ساختمانی دو طبقه است اما نمود بیرونی آن به صورت بنایی با یک طبقه بلند است.

ستون‌های بتنی رفیع و بدون انقطاع نمای خارجی، دیوارهای یکپارچه‌ی آجری و پنجره‌های کرکره‌ای تقریباً سرتاسری در احجام چهارگوشه و سطوح یکدست شیشه‌ای در میانه‌ی نماهای کتابخانه، همگی تمهیداتی هستند که برای این منظور اندیشیده شده‌اند.

این مرکز در سه مرحله به اجرا درآمد.

در مرحله اول ساختمان کتابخانه و واحدها مسکونی، در مرحله دوم ساختمان‌های ورزشی و هشت واحد مسکونی دیگر و بالاخره مرکز تحقیقات، محل اقامت معلمان و مراکز تفریحی در مرحله سوم ساخته شدند.

عنصر غالب طرح‌های بعدی نادر اردلان، همچون مرکز موسیقی ایران، ساختمان اداره مرکزی گروه صنعتی بهشهر و دانشگاه بوعلی سینا در همدان، گرایش تعقلی به معماری ایرانی است.

عنصر بارزتر آن را می‌توان هندسه نامید.

در پروژه‌ مرکز موسیقی ایران این گرایش تعقلی را می‌توان به وضوح دید.

سازه سقف آب انبارهای قدیم ایران به صورت انتزاعی به عنوان پوششی نمادین برای سقف تالار اصلی طراحی شده و در هماهنگی کامل با فضاهای داخلی مجموعه به کار رفته است.

پروژه مرکز موسیقی ایران در مقابل مجموعه طرح‌های اردلان، از هندسه و عناصر نمادین جا افتاده‌تری برخوردار است و یکی از پروژه‌های موفق اوست.

این دانشگاه در عباس آباد یکی از نواحی شهر تاریخی همدان قرار گرفته که دارای آب و هوای سخت و سردی است و پروژه آن بر مبنای ذوق و سلیقه معماری ایرانی است.

این دانشگاه دارای تجهیزات مختلفی برای 6000 دانشجو می‌باشد.

قسمت اول این طرح به مورد اجرا گذاشته شده که 30000 متر مربع از زمین آن را در بردارد.

هر واحد شامل تشکیلاتی است از بتن مسلح و آجر که یک مجموعه چهارگوش را تشکیل می‌دهند.

هر مجموعه نیز خود به وسیله چند خیابان درختکاری شده به چهار مربع تقسیم شده است.

در مرکز هر واحد گنبدی فولادی است که روشنایی این منطقه را تامین می‌کند.

آرشیتکت‌های اجرای این پروژه تقی رادمرد و ماریو بونیلیا هستند.

دکتر سید حسین بحرینی در کتاب «فرآیند طراحی شهری» در فصل اجزا تشکیل دهنده طراحی شهری می‌گویند:

روش طراحی همیشه موضوع حساس و بحث‌انگیز برای طراحان شهری بوده است، هنوز هم بسیاری از طراحان روی هنر طراحی تاکید می‌کنند.

به این مفهوم که عامل تعیین کننده را قابلیت‌های ذهنی و خلاقانه شخص طراح می‌دانند.

لیکن برخی نیز فرآیندهای منظم و منطقی طراحی را ملاک کار قرار می‌دهند.

گروه‌های عمده‌ای که در این زمینه مطرح می‌باشند عبارتند از:

• گروه ذهن گرا
• گروه جامع گرا
• گروه جز گرا
• گروه تدریجی
• گروه کثرت گرا
• گروه بنیادگرا

روش ذهن گرا:

کلا به عنوان یک روش ذهنی شناخته شده است ولی خصوصیات زیر را نیز می‌توان به آن نسبت داد.

شخصی، کیفی، خلاقانه و گاهی نیز غیر منطقی.

در مورد خصیصه آخر بحث‌های زیادی وجود دارد.

طراحی که از روش ذهنی طراحی استفاده می‌کند، ابتدا به کمک ذهنیات، تجارب و آموزش خود طرحی در ذهن خود برای مسئله می‌پروراند.

بدیهی است در چنین موردی نقش طراح بسیار تعیین کننده است.

دیدگاه، سابقه، آموزش، آشنایی نسبت به فرهنگ و نظائر آن عوامل موثرند.

نمونه بارز استفاده از این روش در تهیه طرح شهر نوران، توسط نادر اردلان مشاهده می‌شود.

نادر اردلان در توجیه طرح می‌گوید:

در شکل‌گیری نوران دیدگاه و جهان بینی مستقل از زمان ایرانیان به عنوان یک دوگانگی هدفمند پذیرفته و گسترش یافته است.

یک نوع دوگانگی که در جستجوی وحدتی موزون بین اجزا اصلی حاکم بر جهان مادی است.

نوران زمینه و مکان خود را پذیرفته و مراکز محوری خود را بر روی محور تداوم با اصفهان قرار می‌دهد.

ساختمان مرکزی گروه صنعتی بهشهر (وزارت آموزش و پرورش فعلی) با زیر بنای 20000 مترمربع در سایتی به مساحت 40800 مترمربع، بین سال‌های 1349 و 1352 خورشیدی در مرکز شهر تهران طراحی و ساخته شد.

ساختمان در بستری تقریباً مربع شکل و به ابعاد 68×66 متر بنا شده است.

فضاهای اداری این مرکز در پنج طبقه بر گرد حیاط مرکزی نشسته‌اند.

پارکینگ‌ها و فضاهای تأسیساتی در دو طبقه زیرزمین جای گرفته‌اند.

فضاهای اداری در دو لایه رو به حیاط مرکزی و خیابان طراحی شده‌اند.

تنها در لایه رو به خیابان تراز همکف ساختمان، تعدادی واحد تجاری در نظر گرفته شده است.

ورودی اصلی در سمت شرق و ورودی پارکینگ‌ها در گوشه جنوب غربی ساختمان واقع شده‌اند.

نمای ساختمان متقارن طراحی و تماماً با قطعات پیش ساخته بتنی اجرا شده است.

این قطعات برای اولین بار توسط کارخانه ایرانی آکام بتن که در جریان اجرای همین ساختمان شکل گرفت، تولید شد.

کارخانه دیگری که در جریان ساخت ساختمان مرکزی گروه صنعتی بهشهر توسط صاحبان شرکت تأسیس شد، آکام فلز بود که تولید تجهیزات اداری این مرکز را انجام داد.

ساختمان گروه صنعتی بهشهر در قالب مکعب مستطیلی بزرگ تقریباً کل سطح زمین را پوشانده است.

در میان این حجم، یک فضای باز با قاعده مربع وجود دارد که حیاطی مرکزی برای بنا محسوب می‌شود.

وجود حیاطی مرکزی و حلقه منظم و متقارن گرد آن، ساختمان را درون گرا می‌کند.

در عین حال، بنا پنجره‌هایی بسیار رو به همسایگان و خیابان‌های اطراف می‌گشاید.

حیاط ساختمان، در طبقه‌ی همکف نسبت به طبقات فوقانی جمع‌تر شده و سطح وسیع تراس مانندی را بر روی کف طبقه اول به وجود آورده است.

با آنکه طرح طبقات ساختمان یکسان نیست، اما ایده طراحی در هر طبقه فوقانی مشابه است.

سازماندهی فضایی طبقات به تبع فرم کلی ساختمان، به شکل حلقه‌ای منظم است.

فضاهای داخلی کاملاً متقارن‌اند و آرایش آنها از محورهای تقارن یاد شده پیروی می‌کند.

در ایران معمارانی که ادعای نخبه بودن دارند به کارهای عجیب و تقلید از خارجی‌ها می‌پردازند.

درکشورهای دیگر پژوهش‌های زیادی روی معماری خود انجام می‌دهند اما در ایران کار زیادی در این زمینه انجام نشده است.

‏حدود پانزده سال است که موجی تحت عنوان «معماری جهانی» در ببن معماران ایرانی رواج یافته که به دنبال آن آنقدر که معماری معماران بزرگ ‏جهانی در ایران بررسی و تحلیل می‌شود، در کشورهای خودشان انجام نمی‌شود.

بیشتر معماری ایران دست «بساز بفروش‌ها» است.

اما اتقاقی که افتاده این است که ما فرهنگ خود را کنار گذاشته‌ایم.

‏اتفاق دیگری که طی چهار ‏سال اخیر رخ داده این است که مسئولان نمای رومی را رواج داده‌اند که چیزی التقاطی است و تناسبات رایج در معماری جهان را رعایت نکرده است.

در حالی که در کشورهای حاشیه خلیج فارس به دنبال هویت‌سازی در معماری هستند. 

معماری روزگار سنت در ایران از نمودسازی مجزا و جامد اجتناب می‌کند و در عوض سیلان فضاسازی به هم پیوسته را می‌جوید که در آن اساساً معماری خارجی وجود ندارد.

در زمینه معماری تصور نمادی فضا در داخل یک جامعه سنتی دارای موقعیتی مهم و مسلم است.

تصور بی‌زمانی در اینجا از طریق زمان و شکل به منزله مداوم‌های همزمان به وجود می‌آید.

فضا نیز تمام خلقت امکانات فعال و منفعل هر دو را شامل می‌شود.

این در ارتباط با جنبه فعال فضاست که تصور زمان به منزله حرکت پدید می‌آید.

به موازات این تصور امکان منفعل در ماده یا شکل که مستقیما محصولی است در این حرکت نمایان می‌گردد.

نظریهٔ خاص فلسفی علیت این حرکت را مانند حرکت روح به سوی خدا از طریق فضا تبیین می‌کند.

بدین گونه جایگاه زمان و شکل فضاست که جنبه‌های فعال و منفعل خود را در یک زمان از طریق حرکت می‌نمایاند.

این تلفیق در معماری و محیط شهری صورت خارجی می‌یابد و سیستم‌های حرکت همزمان را مانند بازار، که یک جریان مداوم از تجربه‌های فضایی همساز بر پایهٔ عدد و هندسه بوجود می‌آورند، ارائه می‌کند.

معماری از نمودسازی مجزا و جامد اجتناب می‌کند و در عوض سیلان فضاسازی به هم پیوسته را می‌جوید که در آن اساسا معماری خارجی وجود ندارد و مجموع آنچه که بدست می‌آید تمامیتی است مبنی بر محتوای غیرقابل لمس و مقدس.

• حس وحدت: نقش سنت در معماری ایرانی
• منشور حقوق اسکان
• طراحی با طبیعت

گروه آموزشی استوارسازان برای عضویت در صفحه اینستاگرام استوارسازان فقط کافی‌است کلیک کنید