زندگینامه و معرفی آثار هوشنگ سیحون

هوشنگ سیحون تاریخ ۳۱ مرداد ۱۲۹۹ در خانواده‌ای آشنا با موسیقی به دنیا آمد.

پدربزرگ مادری او میرزا عبدالله فراهانی از پیشگامان موسیقی سنتی و معروف به پدر موسیقی سنتی ایرانی بود.

مادر وی، مولود خانم، از نوازندگان تار و سه‌تار و نیز دایی او احمد عبادی استاد بزرگ سه‌تار بود.

پدر او ضیاءالله سیحون از شاگردان تار میرزا عبدالله فراهانی بود.

عموی مادرش آقا حسینقلی از برجستگان موسیقی سنتی ایران و پدر علی اکبر شهنازی بود.

با وجود علاقه پدر و مادر او به موسیقی، آنها هیچگاه وی را برای آموختن موسیقی تحت فشار نگذاشتند.

طراحی‌های کلاف خط وی برای ادای احترام به خانواده سیحون هستند.

او پس از پایان تحصیل معماری در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال ۱۳۲۳، به دعوت آندره گدار (رئیس اداره باستان‌شناسی وقت ایران) برای ادامه تحصیل راهی پاریس شد و در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس (بوزار) طی حدود ۳ سال زیر آموزش اوتلو زاوارونی به تکمیل دانش معماری خود پرداخت و در سال ۱۹۴۹ به درجه دکترای هنر رسید.

او پس از بازگشت به ایران تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران به عنوان دانشیار دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران مشغول به کار شد و بین سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۷ ریاست دوره‌ای این دانشکده را برعهده گرفت.

از فعالیت‌های او در این دوره تأسیس سه رشته شهرسازی، هنرهای نمایشی (مانند تئاتر) و موسیقی بود.

همچنین سعی در تربیت دانشجویان به فرهنگ و تاریخ ایران با تشویق و بردن آنها به نقاط مختلف ایران می‌کرد.

هوشنگ سیحون در طول سال‌های فعالیت خود عضو شورای ملی باستان‌شناسی، شورای عالی شهرسازی، شورای مرکزی تمام دانشگاه‌های ایران و کمیته بین‌المللی ایکوموس (Icomos، وابسته به یونسکو پیش از انقلاب ۱۳۵۷) بوده و به مدت ۱۵ سال مسئولیت بازسازی بناهای تاریخی ایران را برعهده داشته‌ است.

وی بیش از دو دهه در ونکوور کانادا زندگی کرد.

هوشنگ سیحون در سن ۲۳ سالگی نخستین اثر معماری خود بنای یادبود آرامگاه ابن سینا را طراحی کرد.

معماری هوشنگ سیحون نیز از بیشتر این خصوصیات برخوردار است.

ویلا‌ها، بناهای عمومی شهری و بناهای یاد بود سه فرصت جداگانه را برای کاربرد سه زبان مختلف برای او به وجود آوردند.

ویژگی کار این معمار را باید در نحوه استفاده از مصالح دیده او نخستین معمار ایرانی بود که آهن و سیمان را به طور عیان در ساختمان به کار برد.

وضوح ساخت و شهامت در بیان بی‌پرده آن که با بانک سپه و اداره پست آغاز شد در خانه‌ها نیز شکل خاص خود را یافت.

کار سیحون از خانه دکتر بابک که از سبک بین المللی بی‌تاثیر نیست تا منزل خودش در دروس راه مشخصی را طی کرده است.

وضوح ساخت، یافتن حساسیت و سلیقه شخصی نسبت به ترکیب سنگ و آهن را باید در حقیقت موفق ترین بیان او از لحاظ مصالح دانست.

باید معتقد بود که با وجود همه برداشت‌های التقاطی و تنوع جویی‌ها، کار سیحون همواره از نوع خلوص در کاربرد ماده برخوردار بوده است.

خانه شمشک حد تکامل او در ترکیب سنگ و چوب است.

همچنانکه ساخت آجری خالص مجموعه آموزشی فرح نمودار پختگی سیحون در رسیدن به یک نوع كمال و حرفه در زبان آجر است.

هوشنگ سیحون در سبک معماری خود بیش از هر چیز منطق را در نظر می‌گرفت.

زیرا عقیده داشت هیچ‌گاه هیچ چیزی نباید بی‌منطق در معماری به کار برود.

حتی کوچکترین خط و کم‌ترین نقطه باید دلیل و معنی مخصوص به خود داشته باشند.

او به تناسب اجزای طراحی و سادگی آن اهمیت زیادی می‌داد.

زیرا حجم‌ها و تناسبات وقتی زیبا نباشند عوامل تزئینی، تأثیری در زیبایی آن نخواهند داشت.

او از طرح‌های بی‌معنی و بی‌مغز بیزار بود و عقیده داشت که حقیقت باید بی‌پرده در معماری خودنمایی کند.

حتی اگر زننده باشد، زیرا حقیقت همیشه زیبایی و لطف مخصوص به خود را خواهد داشت.

معماری اسلامی:

سیحون معتقد است اصطلاح معماری اسلامی اصطلاحی نادرست است.

در واقع آنچه به نام معماری اسلامی شناخته می‌شود، همان معماری و فنون معماری دوره ساسانیان ایران است.

آرامگاه فردوسی

طرح نخستین آرامگاه فردوسی توسط کریم طاهرزاده بهزاد (از اعضای انجمن آثار و مفاخر فرهنگی) ارائه شده بود که در سال ۱۳۱۳ خورشیدی به بهره‌برداری رسید.

اما به علت ناآشنایی سازندگان به فنون آزمایش خاک، محاسبه نکردن دقیق و بی اطلاعی از وضعیت آب‌های زیرزمینی ناحیه طوس، ساختمان از همان نخستین سال‌ها، شروع به نشست کرد.

هوشنگ سیحون در سال ۱۳۴۳ با حفظ طرح نخستین و الحاقات جدید، بنایی جدید را ساخت که طرح آن ارائه شده بود.

آرامگاه ابن سینا

در سال ۱۳۲۴ طی برگزاری یک مسابقه معماری برای آرامگاه ابن سینا، با نظر مساعد آندره گدار و محسن فروغی، طرح هوشنگ سیحون به عنوان بهترین طرح مسابقه برگزیده شد.

این طرح در سال ۱۳۲۶ به تصویب نهایی رسید.

اما چون در آن زمان سیحون برای تکمیل تحصیلات خود، در پاریس به سر می‌برد در خرداد سال ۱۳۲۷ خورشیدی، طرح نهایی را (که در اصل پایان‌نامه او در پاریس بود) به انجمن آثار ملی فرستاد.

آرامگاه خیام

در مرداد ماه سال ۱۳۳۵ انجمن آثار ملی در نامه‌ای به سیحون نوشت که وضع بنای موجود آرامگاه خیام متناسب با شخصیت علمی و هنری خیام نیست و انجمن آثار ملی در نظر دارد در این مورد اقداماتی به عمل آورد.

از سیحون خواسته شد، طرح و نقشه جدیدی متناسب با شخصیت خیام طراحی کند.

سیحون و حسین جودت (ناظر انجمن آثار ملی)، پس از بازدید از مکان، در نامه‌ای به انجمن آثار ملی پیشنهاد جابجایی محل آرامگاه را دادند.

طرح پیش نهادی او در سال ۱۳۳۷ به دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران فرستاده شد.

محسن فروغی رئیس دانشکده هنرهای زیبا در نامه‌ای به انجمن آثار ملی، طرح پیشنهادی سیحون را تأیید کرد.

کتاب:

• کتاب نگاهی به ایران (مجموعه‌ای از نقاشی‌های سیاه قلم) ۱۹۷۴ در پاریس. چاپ این کتاب باعث ایجاد رابطه او با امیرعباس هویدا شد.
• کتاب Houshang Seyhoun, Half a century of activities in the world of Art and Architecture (1998)
• هوشنگ سیحون معمار هنرمند نقاش
• کتاب معماری سیحون
• کتاب نیم قرن آثار معماری و نقاشی سیحون

نقاشی:

• کلاغ پر
• کنسرت (Concerto)، رنگ روغن (۱۹۹۸)
• قلم و مرکب (۱۹۸۱)
• عضویت در کمیسیون مطالعه و طراحی نشان واره‌های اختصاصی(آرم و پرچم) شهرداری‌های ایران در دهه 40 خورشیدی

• آرامگاه نادرشاه در مشهد
• آرامگاه کمال‌الملک در نیشابور
• آرامگاه بوعلی‌سینا در همدان (۱۳۳۰)
• آرامگاه خیام در نیشابور (۱۳۳۸)
• بازسازی و طراحیآرامگاه فردوسی در طوس بر پایه طرح پیشین، در سال ۱۳۴۷
• مقبره عباس میرزا و بعضی دولت مردان قاجار
• ساختمان بانک سپه در میدان توپخانه تهران
• بنای موزه توس (۱۳۴۷)
• مرکز فرهنگی یزد
• آرامگاه احمد نی‌ریزی

• کسب رتبه اول در مسابقه دولت و راه‌آهن ایران (طرح ساختمان ایستگاه راه‌آهن)
• کسب رتبه اول در مسابقه طراحی آرامگاه بوعلی سینا
• یک دوره ریاست دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران
• عضو شورای ملی باستان‌شناسی
• عضو شورای عالی شهرسازی
• عضو شورای مرکزی تمام دانشگاه‌‌های ایران
• عضو کمیته بین‌المللی ایکوموس
• مسئولیت مرمت بناهای تاریخی ایران، به مدت 15 سال
• شهروند افتخاری فرانسه
• برنده جایزه بیتا در سال ۲۰۱۲

آنچه می‌سازم با احتیاجات برنامه و صاحب کار بایستی مطابقت داشته باشد.

هیچ چیز زیادتر یا کمتر از آنچه مورد احتیاج است نبایستی ساخته شود.

با تزئینات زیاده از حد موافقت ندارم.

یک معمار خوب باید مثل یک شعر ساده، سهل و ممتنع باشد.

از شلوغی و درهم و برهمی بی اندازه گریزانم.

نقشهٔ ساده همیشه زود خوانده می‌شود و اشخاص را گمراه نمی‌کند.

طرح نقشهٔ یک ساختمان مثل حل یک مسئله است، باید همیشه ساده‌ترین راه حل را در نظر گرفت و از راه‌های پیچ در پیچ صرف نظر کرد.

برای هر یک از مصالح ارزش مخصوص به خودش را قائلم و همیشه سعی کرده‌ام با به کار بردن به موقع آنها ارزش واقعی آنها را به معرض دید بگذارم.

امکانات فنی و ساختمانی کشور خودمان را همیشه در نظر می‌گیرم و سعی می‌کنم با عوامل موجود خود را تطبیق دهم.

برای معماری ایران از نظر پلاستیک اهمیت فوق‌ العاده‌ای قائلم و در تمام موارد سعی می‌کنم از این منبع عالی و گران‌بها به عنوان پایه و اساس استفاده کنم و الهام بگیرم.

هدفم این است که معماری این کشور را به پایه‌ایی برسانم که همان احترام خاصی را که در دوره‌های گذشته برای ما قائل بودند باز هم داشته باشند.

او در اویل دهه ۱۳۳۰ با یکی از دانشجویان خود به نام معصومه نوشین (معصومه سیحون) ازدواج کرد.

معصومه نوشین نقاش و صاحب گالری سیحون در تهران بود.

این زوج پس از ۲۳ سال از یکدگر جدا شدند، و دارای دو فزرند به نام‌های مریم و نادر هستند.

هوشنگ سیحون با کارنامه ای غرور انگیز و تاثیر گذار در راه اعتلای نام فرهنگ و معماری ایران با ایران زمین در تاریخ ۵ خرداد ۱۳۹۳ در سن ۹۳ سالگی در ونکوور کانادا درگذشت.

کاری از گروه آموزشی استوارسازان