مقالات تخصصی معماری و عمران
صفر تا صد طراحی و اجرای کامل کاهگل
تاریخچه
کاهگل در زمان‌های نه چندان دور در تمام شهرها اغلب ساختمان‌ها با خشت خام، گچ و کاهگل بنا شده بود.
قدمت ملات کاهگل به ۴۰۰۰ سال قمری می‌رسد.
در لایه سوم تپه سیلک، در کاخ‌های هفده‌گانه تخت جمشید، در بناهای پاسارگاد و شوش، بناهای شاهنشاهی اشکانی و طاق کسری (ایوان مدائن) و مجموعهٔ ارگ بم کاربرد کاهگل را می‌توان به وفور دید.
همچنین در بناهای دورهٔ اسلامی از این ملات به عنوان یکی از عناصر و ساخت مایه بسیار مؤثر استفاده شده‌است.
ساختار کاهگل
ملات کاهگل از مخلوط کاه، خاک رس و آب به صورت آخوره به دست می‌آید.
این ملات را به خوبی ورز می‌دهند تا حدی که ملات به بیل نچسبد و به راحتی جدا شود.
از آن برای دیوارهای محورکننده به صورت چینه‌ای استفاده میکنند.
ویژگی‌های کاهگل
کاه را برای مقابله با ترک خوردن گل به آن اضافه میکنند.
در مناطق کویری که کاه یافت نمی‌شود به آن خارشتر اضافه میکنند.
این ملات در مقابل رطوبت و حرارت عایق بسیار خوبی است و از نظر دوام اگر اصولی تهیه شود سال‌ها مقاومت می‌کند.
ملات کاهگل یک ملات هوایی است و در مقابل تابش آفتاب یا حرارت غیر مستقیم و در هوای آزاد خشک می‌شود.
در صورتی که ضخامت ملات کاهگل ۲۰ الی ۳۰ سانتیمتر باشد عایق رطوبتی خوبی است.
از نقاط ضعف کاهگل نیز فرسایش بر اثر بارش باران و باد است که باعث ایجاد گرد و خاک می‌شود.
کاربرد کاهگل
از ملات کاهگل به عنوان عایق رطوبتی و حرارتی به صورت اندود پشت بام، پوشش سطوح داخلی و خارجی فضاهای معماری خشتی، حفاظت از دیوارهای خشتی، نگهداری توفال‌های سقف با ضخامت مناسب، تهیهٔ خشت خام و پوشش دیوارهای آجری برای اندود گچ استفاده می‌شود.
در نواحی کوهستانی به جای اندود و پوشش کاهگل از ترکیب خاک رس، شن و سنگ‌ریزه استفاده میکنند.
در برخی موارد نیز برای ایجاد نوعی اندود مقاوم در زیر آب از ترکیب خاک رس، کاه و نمک استفاده می‌شود.
کاربرد این نوع اندود را در جام‌های نور گیر حمام‌ها می‌توان شاهد بود.
این مصالح به طرز شگفتی با زندگی ایرانی تناسب داشته و شگفتی‌هایی را در خود دارد.
کاهگل در قالب تناسبات دلپذیر ترکیب با کاشی، چوب یا سنگ و مصالحی مشابه ترکیب شده و معماران ایرانی از آنها برای تزیین ساختمان‌ها کمک گرفته‌اند.
در مجموع شهرهای ایرانی برای مردم این سرزمین با خصوصیاتی معین و با یک معماری موزون، اصیل و تناسبات زیبا بنا شده‌است.
با بهره‌گیری از این مصالح و بر روی فلات ایران، در چشم‌انداز شهرها، بام‌های کاهگلی میان آدمیان و حرارت خورشید حفاظ می‌شده‌اند.
بدین ترتیب بادگیرها شهر را تهویه کرده، نورگیرها به تالارها و هشتی‌ها سایهٔ روشن ملایمی می‌داده‌اند و حیاط‌های گود که اتاق‌ها آنها را دور می‌زده‌اند با یک حوض سنگی و چند درخت در میان گرفته، به زندگی ایرانی لطافت می‌بخشیده‌اند.
هم اکنون نیز حجم‌های کاهگلی، بام‌های گنبدی و بادگیرهای سر به آسمان کشیده پوشش دالان‌ها و تیمچه‌های بازاری، حسینیه‌ها و بالاخره گنبد و مناره‌های مسجد جامع و مساجد دیگر و بقعه‌ها به چشم می‌خورد.
با این وصف باید تأکید کرد که تاریخ شروع مصرف کاهگل را در تمدن ایران نمی‌توان دقیقاً تعیین نمود.
لکن وجود آن در قدیم‌ترین آثار معماری فلات دلیلی است بر این که این ماده با زندگی اقوام سرزمین ایران از ابتدا آمیخته شده و شناسایی و استفاده از آن طی قرون نسل به نسل رسیده‌است.
برای آسایش قوم ایرانی معماران، شهرها را با قشری از کاهگل پوشانیدند و از میان این پوشش سبزی شاخه درختان از حیاط‌ها بیرون آمد.
رنگ دلنشین کاهگل نه تنها زیبایی فوق‌العاده‌ای به شهر ایرانی می‌داده بلکه بر زندگی مردم روشنی و رنگ بخصوصی می‌پاشیده است.
این خمیر در سرزمین ما به صورت یکی از مصالح اساسی در انواع معماری مختلف بکار رفته و با دست آدمیان و با نیت خوش به روی همه شهرهای ایرانی کشیده شده و زندگی در شرایط اقلیمی بهتری زیر حمایت آن ادامه می‌یافت.
ترتیب ماده کاهگل از ابتدا تا امروز یکسان بوده و شامل دو ماده ساده است.
ماده اول کاه است که پس از دروی گندم و خشک شدن و کوبیدن و با کمک چهار شاخ به هوا پرتاب کردن با جزئی نسیم، از دانه‌های گندم جدا شده آرام بر روی زمین می‌ریخت، سپس آن را جمع‌آوری نموده و برای مصرف‌های مختلفی انباشته می‌کردند.
به این ترتیب در اغلب نقاط ایران کاه به آسانی و به ارزانی به دست می‌آمد، الیاف آن گل را به هم کشیده و همان‌طور که آهن بتون را مسلح می‌کند.
ماده دوم گل است که حتی‌المقدور برای ساختن از خاک رس استفاده می‌شد.
پیش از این که خاک را آب بدهند آن را با کاه به خوبی می‌آمیزند و به شکل تپه کوچکی درمی‌آورند.
میان آن را گود میکنند و داخل آن به نرمی آب می‌ریزند.
خاک و کاه را با آب می‌اندازند تا در آب گل، زردی کاه نمودار شود، سپس خمیر را مالش می‌دهند و به تدریج کاهگل ساخته می‌شود.
با وجودی که ساختن این خمیر در نهایت سادگی انجام می‌شد، در حال حاضر چگونگی مخلوط و مقدار هر کدام از مواد امری حساس می‌بود.
چرا که با کمبود کاه مادهٔ کاهگل ترک برمی‌دارد و با کمبود مقدار خاک الیاف کاه مانع روانی آب باران می‌شود.
کاهگلی که برای پوشش بام‌ها ساخته می‌شده است کاه کمتری داشت و در عوض به خمیر آن خاک شنی، از شن چاه می‌افزودند تا در مقابل باران به جای کاه قشر کاهگل را تقویت نماید.
برای کاهگلی که برای پوشش دیوار تهیه می‌شد کاه بیشتری به مخلوط اضافه می‌کردند تا کاهگل صاف‌تر شود و نیز ترک برندارد.
با به کاربردن خاک رس سرخ‌تر، کاهگل رنگ سرخی به خود می‌گرفت و برای گرفتن نقوشی از گچ آماده می‌شد.
کاهگل عایق است، گرما و سرما از آن عبور نمی‌کند، باران از پوشش‌های گنبدی و سقفهای طاقی آن نشست نمی‌کند.
همهمهٔ کوچه‌ها و بازارها در آن گم می‌شود.
لازم به توضیح نیست که گردآمدن خواص این چند عایق در یک ماده به ندرت دیده شده است.
کاهگل ارزان بوده و در اغلب شهرهای ایران به فراوانی یافت می‌شده است.
قیمت خروار آن ناچیز بوده و با این مقدار کاه سطوح بزرگی از اندود گل را مسلح می‌کرده‌اند.
ضمن آن که کاهگل را همه کس می‌توانسته بسازد و مأوای خود را با آن بپوشاند و حفظ کند.
اندود کاهگل آسان کشیده می‌شده، آدمی با یکدست خمیر آن را برمی‌دارد و بر روی سطح دلخواه پهن می‌کند.
در این مورد حتی بکار بردن ماله در کشیدن آن روی سطوح نشانی از امکانات صاحب خانه بوده است.
کاهگل:
مانند خمیر نرمی بر هر حجمی پوشانیده می‌شد و در این مورد معماران حداکثر استفاده را نموده و توانسته‌اند برای شهرهای ایرانی میراث ارزنده‌ای از حجم‌های جالب به جا گذارند.
معماران تیزهوش از گرمی رنگ کاهگلی برای متن تزیینات دیواری داخل بنا نیز استفاده کرده‌اند.
دیوار حیاط‌های داخلی را از بهترین خمیر سرخ‌فام پوشانیده و بر آن با خطوط برجستهٔ گچ نقش‌های هندسی انداخته‌اند یا آن را به داخل هشتی‌های ورودی کشیده و بر آن نقش‌های تصویری ساخته‌اند.
رنگ کاهگلی نور شدید و گاه زنندهٔ آفتاب سرزمین ما را برای ساکنان آن مطبوع نموده و در گرم‌ترین فصل سال برگشت اشعهٔ خورشید و حرارت آن را از روی بام‌ها یا دیوارهای کاهگلی به حداقل رسانیده است.
استقامت و دوام آن قابل ستایش است.
تنها در مناطقی که باران‌های فصلی شدیدی می‌بارید، ناچار هر چند سال یکبار اندود تازه‌ای از کاهگل بر روی اندود سابق بام که قسمتی به هم فشرده می‌شد قرار می‌دادند.
به این ترتیب تعمیر و تقویت آن امر ساده‌ای بوده و احتیاج به تخصص نداشت.
این تعمیر برای پوشش دیوارها کمتر اتفاق می‌افتاد.
کاهگل سال‌ها بروی دیوارها می‌ماند بطوری که اندود بناهای رها شدهٔ قرون گذشته هنوز برجاست.
البته کاهگل هنوز در برخی از مناطق کشور در زمرهٔ مصالح مورد استفاده برخی ساکنین مملکت ماست.
با دیدن ساختمان‌های غریب کلان شهرها که هر کدام نمونه‌ای از فکر شلوغ دوره ما و نیز هجوم مصالح جدید است.
شهر آرام کاهگلی زیباتر و درخشنده‌تر جلوه می‌کند.
انواع ملات کاهگلی
- کاهگل طبیعی سخت پودری
- کاهگل طبیعی ضدآب پودری
- کاهگل طبیعی سخت خمیری
- کاهگل طبیعی ضدآب خمیری
- رنگ کاهگل نانو
- پوشش بی رنگ ضدسایش کننده کاهگل
- کاهگل مصنوعی
- سخت کننده کاهگل نانو
- ضدآب کننده کاهگل نانو
- کاهگل دوجزیی
مزایای و معایب
مزایا:
- آسان و ارزان است
- با استقامت و با دوام
- تنوع کاهگل
- زیبا از جنس طبیعت
معایب:
- غیر قابل شستشو
- ایجاد گرد و غبار
کاهگل مصنوعی
کاهگل مصنوعی در عین طبیعی و پایه معدنی بودنش کاملا به روز هست.
این مسئله جزء ماهیت جالب این رنگ جدید و کاملا با کیفیت است.
برتری کاهگل مصنوعی چیست؟
این برتری را در ترکیب و ساختار آن می‌توان جستجو کرد.
که به راحتی تهیه شده و قابل استفاده است.
رنگ‌های طبیعی و ساختار آن که کاملا منطبق بوده و این امکان را به خریدار می‌دهد که حتی برای تزئین یا زیباتر کردن یک سازه از آن بهره‌مند شود.
ماهیت کاهگل مصنوعی غیر سمی است.
این مقوله به شما این اطمینان را می‌بخشد که زندگی کردن در چهار دیواری مزین با آن، هیچگونه ضرر و زیان جانی را در بر نخواهد داشت.
تماس آن با پوست کاملا ایمن است و به این ترتیب هر شخصی می‌تواند با خیال راحت آن را استفاده نماید.
مزایای کاهگل مصنوعی
مهم‌ترین مشکل کاهگل سنتی قابلیت انحلال مجدد آن در آب، هنگام بارندگی و ایجاد گرد و غبار هنگام خشک بودن است.
- انعطاف پذیر پس از خشک شدن
- هزینه پایین‌تر از مصالح مشابه
- زمان خشک شدن سریع‌تر
- آب پایه و دوستدار محیط زیست
- اجرای آسان با قلمو یا پاشش
- چسبندگی بالا به سطوح
- مقاوم به بارش برف و باران
- مقاوم به اشعه UV خورشید
- ضدآب با امکان تنفس لایه زیر
- کاملا بهداشتی و غیر سمی
- بدون ایجاد گرد و خاک و بو
- بهترین انتخاب در مناطق کویری
- قابل بازگشت بودن
- قابل ترمیم بودن
ساختار کاهگل مصنوعی
- شکل ظاهری کاهگل مصنوعی: مایع خمیری
- تنوع رنگ: در رنگ‌های مختلف بنابر درخواست
- زمان خشک شدن سطحی: یک ساعت
- زمان خشک شدن نهایی: یک روز
- عمر نگهداری: یکسال دور از نور خورشید و یخ زدگی
- مقدار مصرف کاهگل: هر کیلو برای حدود سه مترمربع
کاربردی بودن کاهگل مصنوعی
برای بهبود مقاومت کاهگل مصنوعی ترکیبات ساده و جالبی بکار می‌رود.
نمونه‌های کاربردی آن برای مقاومت جوی، رطوبت شدید یا گرمای طاقت فرسا، و مقاومت در برابر فرسایش‌های گوناگون آزمون خود را با نتایج عالی پس داده است.
این نتایج نشان‌دهنده افزایش قابل توجه کاهگل مصنوعی در مقاومت و دوام با استفاده از مواد سالم و استاندارد و البته کم هزینه است.
راه ساخت و استفاده از کاهگل مصنوعی چیست؟
کاهگل مصنوعی (کاهرنگ) با خواص بی‌نظیر خود به شما اجازه می‌دهد که یک وابستگی یا اتصال محکم (پیوسته) را روی دیوار یا ساختمان مورد نظر پیاده‌سازی کنید.
این مسئله یک عامل کلیدی برای دستیابی به قدرت و توان خوب جداره‌ی مذکور است.
به دلیل خواص و خصوصیات ذکر شده در مورد این محصول می‌توانید، به آن لقب محصول یا رنگ همه کاره بدهید.
قدرت بالای این محصول جای هیچ محدودیتی برای استفاده و کاربری ساده و مفید باقی نمی‌گذارد.
امیدوارم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد
نویسنده : سیدعلی منتظری
منبع : بخش مقالات تخصصی سایت استوارسازان
امیدوارم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد
سلام ببخشید در قسمت انواع ملات نوشتید کاهگلی سخت طبیعی
کاهگلی ضد آب طبیعی
چه تفاوتی باهم دارند و هر کدوم در کجا استفاده میشند
و ممنون میشم مواد تشکیل دهنده اشونم بفرمایید
سلام و ادب
کاش برای تهیه کاهگل میزان مخلوط کردن خاک و کاه و خاک رس را می‌فرمودید و اینکه از چه نوع خاکی معمولا استفاده میکنند
سلام بسیار لذت بردم . و اما چند سوال در یک زمین در گیلان در بافت روستایی به مساحت 350 متر اگر بخواهیم یه خانه کاه گلی به زیر بنای حدود 150 متر و بصورت دوبلکس که قسمت دوبلش رو چوب کار کنیم ممکنه هزینه تقریبیش و همچنین زمان مورد نیاز رو بفرمائید . واینکه از لحاط مجوز های شهرداری و پایان کار و غیره مشکلی پیش روی ما نخواهد بود ؟
بهتره خونه چوبی بسازه روی چوب کاهگل کنی که حدود ۳۰۰ -۴۰۰ تومن هزینه دارد
سلام خسته نباشید مفید بود فقط مدت رسیدن کاهگل را توضیح دهید چند روز لازم هست که به اصطلاح کاهگل برسه
زنده باشید خوشحالیم که براتون مفید بود . بله حتما در مقالات بعدی به این نکته اشاره میشه
من می خوام توی یک زمین باغی چای یک بنای کاهگلی بسازم می خواستم بپرسم شما کسی رامی شناسید در حال حاضر این جور ساختمان بسازد
سلام دوست عزیز اسم شهرتون بفرمایید تا کمکتون کنم
برای کشیدن به دیوار از ماله استفاده میکنن یا ابزار دیگه
من به انجام دادم البته با ماله ،مثل سفیدکاری شد
سلام، برای پوشش بیرونی ساختمان حدود ۱۰۰ متر مربع می باشد می خواهم از کاه گل طبیعی که اشاره کرده اید استفاده کنم، آیا برامون انجام می دهید.
درصورت رضایت با تلفن بنده تماس بگیرید تا هماهنگ شویم.( البته ساختمان در شهرستان می باشد)
با سلام و عرض ادب خدمت تمامی دوستداران تاریخ پر افتخار ایران پیشنهادی دارم جهت حفظ و نگهداری آثار سنگی در بناهای سنگی بعنوان پوششی محافظ در مقابل عوامل طبیعی آب و باد خاک و باران. وبرف می‌توان بناها را با ملات خاک رس یک لایه روی آن کشید تا در زیر ملات رس از عوامل مخرب طبیعی و انسانی در امان بماند.
سلام خیلی جالب واموزنده بود تشکر از شما.
برای یک کیسه ۲۰ کیلویی خاک چقدر نانو سیلیکون نیاز هست تشکر
بنده خیلی استفاده کردم از مطالب کامل که گذاشته بودید بنده ی طرح دارم برا رستوران سنتی دیوار حیاط می خاستم گج سرخه بکشم مثل روستای ابیانه زیر تاقی با پنجره طرح قدیمی کار کنم کسی دارید معرفی کنید اصفهان شهرکرد
درود جناب منتظری لطفا نیروی اجرای دارید برا کاهگل مصنوعی لطفا معرفی کنید
سپاسگزارم. بسیار زیبا و کامل بود. آفرین به شما.
متشکرم نظر لطف شماست
با درود فراوان
ببخشید واسه سقفهای ک کاهگل هستن و ترک برداشتن بهترین وسیله و چ چیزی برای ترمیم و پرکردن ترکهای سقف پیشنهاد میکنید؟
درود .مقاله ی بسیار کاربردی وزیبا و جالبی بود
سپاسگزارم
ارادتمندیم و باعث افتخاره که مورد توجه شما قرار گرفت.
سلام و سپاس برای مطالب خوبتون
کاهگل رو میشه روی فنس های فلزی برای دیوار اجرا کرد ؟ فنسی که بین ستونهای چوبی کشیده میشه؟
درود بر شما و سپاس از اطلاعات مفید و جذابتان. مشاهده شده است که برخی از کارآفرینان از بسته های کاه و یا کاهگل سبک به جای سایر اجسام عایق بندی مانند پشم سنگ ، پشم شیشه و یا انواع پلیمرها در لایه میانی دیوار ها یا سقف استفاده می کنند. سووال اینکه آیا در این زمینه نیز اطلاعاتی دارید و فعالیتی داشته اید و یا اینکه کارگاه آموزشی برگزار نموده اید و…بنده مشتاق اطلاعات کاربردی هستم. تندرست و شاد و پاینده باشید
سلام و عرض احترام وقت شما بخیر.
باعث افتخار و خرسندی مجموعه استوارسازان هست که این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته.
متاسفانه در باب مسائلی که مدنظر شماست اطلاعاتی نداریم!
در رابطه با طراحی ساختمان های کاهگلی هم اموزش بذارید ممنون
سلام و عرض ادب چشم حتما.
سلام ممنون از شما خیلی عالی بود
فقط مقدار کاه وخاک رو ننوشتین
بطور مثال برای یک کیسه ۲۰ کیلویی خاک حدودا چقدر کاه لازمه برای دیوار
سلام و عرض ارادت.
اختیار دارید.
حدودا 1 الی 2 کیلو
سلام. ممنون از مطالب مفیدتون
یه سوال دارم اگه راهنمایی بفرمائید تشکر
چطور کاهگل سنتی را به کاهگل مصنوعی یا ضد آب تبدیل کنیم؟ ماده‌ای که باید اضافه کنیم چی هست؟ چطور استفاده میشه؟ از کجا میشه تهیه کرد
سلام و عرض ادب وقت شما بخیر.
خواهش میکنم زنده باشید مرسی از حضور شما.
از مواد نانو سیلیکون استفاده میشه
با سلام و درود و وقت بخیر
ترکیب آهک باخاک رس برای افزایش مقاومت بنا چگونه است؟
با سپاس فراوان بابت راهنمایی کاملتون
خداروشکر که براتون مفید بود. متشکرم از شما
خیلی کامل و جامع بود.
سلامت باشید. مرسی از حضور و توجه شما
ممنون از زحمت تهیه مقاله مفیدتون
سلام وقت شما بخیر . خواهش میکنم ممنون از حضور شما
مقاله خوبی بود
ممنونیم از شما بابت انرژی مثبتی که دادید
مقاله جالبی بود ممنون از شما.*:
خواهش میکنم ممنون از نظر شما…