تعریف برشکاری و بررسی انواع روش های برشکاری و شیارزنی
برشکاری چیست؟
برشکاری روشی قدیمی و همچنان پرکاربرد برای برش کردن قطعات فلزی، آهنی، ابزارآلات، میلهها، ورقها و … به شمار میآید.
خیلیها برشکاری را فقط برش دادن با استفاده از قیچی میشناسند که این باور آنها اشتباه است!
برشکاری، بکارگیری مجموعهای از ابزار و عملیاتی است که هم به روش سرد و هم به روش گرم انجام میشود، یعنی فقط محدود به قیچی کاری نیست بلکه روشهای نوین و گوناگونی وجود دارد که شما کاملاً از آن بیخبرید!
برای آگاهی از سایر روشهای برشکاری در ادامه مقاله به تفصیل و بررسی آنها خواهیم پرداخت ↓↓↓
انواع روش های برشکاری
روش مکانیکی:
برادهبرداری: انواع روشهای اره کاری مانند اره نواری، اره لنگ و اره دیسکی – فرآیند ماشین کاری مانند سنگ فرز، صفحه تراش
بدون برادهبرداری: انواع روشهایی که از قیچیها استفاده میشود، مانند: قیچی دستی و اهرمی، قیچی گیوتین، انواع لوله بر
روش حرارتی:
توسط شعله: برشکاری اکسیژن – گاز سوختی
توسط جوشکاری قوس الکتریکی: برشکاری با الکترود روپوشدار – برشکاری اکسی – آرک – برشکاری قوس پلاسما – برشکاری با الکترود گرافیتی
توسط اشعه: برشکاری با اشعه لیزر
∞ برشکاری توسط اره نواری از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
در برشکاری با استفاده از اره نواری، تیغهای به شکل حلقه روی لبه اره قرار دارد که از آن تیغه، برای برش قطعات استفاده میشود.
برش در این روش به گونهای است که تیغه به دور دو عدد محور دستگاه، قرار میگیرد و با چرخش دورانی دو محور، تیغه هم به صورت دورانی حرکت میکند و وقتی که با قطعه کار برخورد کند، برادهبرداری انجام میشود.
اره نواری به دو شکل اره نواری چوببری و اره نواری فلزی در بازار موجود است.
∞ برشکاری با استفاده از دستگاه سنگ فرز (سنگ چرخ) دستی از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
از دستگاه سنگ فرز دستی اغلب برای از بین بردن برجستگیهای روی قطعات، مثل گرده جوش و یا تغییر شکل آنها استفاده میشود.
همچنین برای برش دادن بعضی از قطعهها که نمیتوان با روشهای دیگر، برشکاری را انجام داد از این دستگاه استفاده میشود.
ابزار سنگ فرز دستی در دو مدل بزرگ و کوچک در بازار یافت میشود که اکثراً از سنگ فرز کوچک با توان 750 الی 950 وات و سنگ فرز بزرگ بیشتر از توان 2300 وات در کارگاههای جوشکاری و آهنگری استفاده میکنند.
تعداد دور دستگاه سنگ چرخ آهنگری 8500 دور در دقیقه است که باید همیشه تعداد دور دستگاه سنگ چرخ کمتر یا مساوی با تعداد دور صفحه سنگ فیبری، برس خورشیدی و برس کاسهای باشد.
نکتهای مهم در رابطه با خرید دستگاه سنگ فرز دستی!
برای انتخاب دستگاه سنگ فرز دستی باید میزان دور در دقیقه و توان آن را چک و بررسی کرد.
نکته: صفحه سنگهایی که روی دستگاه سنگ فرز دستی وصل میشوند در اصطلاح به آنها صفحه سنگ فیبری گفته میشود که در دو نوع ساب و برش وجود دارند.
این موضوع رو همیشه به خاطر بسپارید که از نوع ساب برای سایشکاری و از نوع برش برای برشکاری استفاده میکنند.
∞ برشکاری توسط انواع قیچی از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
قیچی دستی: همانطور که اکثراً با این ابزار آشنا هستید، قیچی دستی از دو تیغه متحرک تشکیل شده است، قیچیهای آهنبر دستی را میتوان در برش ورقها و قطعههایی که ضخامت یک میلیمتر دارند بکار گیرند.
∞ قیچی اهرمی: عضو مهم این قیچی که در کارایی آن حائز اهمیت است دو تیغه و اهرم است که یکی از آنها ثابت و یکی دیگر متحرک میباشد.
این قیچیها در نوعهای مختلف رو میزی که قدرت برش تا 2 میلیمتر و پایهدار، قدرت برش تا 10 میلیمتر را دارند.
قیچی اهرمی رو میزی فقط قسمت ورق بر را در دستگاه خود دارد اما قیچیهای اهرمی که پایه دارند علاوه بر ورق بر، قسمت نبشی بر و قطعات توپر را دارند که به قیچی اهرمی مرکب معروف هستند!
∞ قیچی گیوتینی: قیچی اهرمی گیوتینی از دو تیغه ثابت و متحرک تشکیل شده که تیغه عمودی به صورت عمودی حرکت میکند.
قیچی گیوتینی در دو مدل دستی و برقی یافت میشود، برای به حرکت درآوردن تیغه متحرک این قیچی گاهی از مکانیزم لنگ و یا فشار روغن (هیدرولیک) استفاده میکنند.
این ابزار قابلیت برش قطعات با ضخامتهای مختلف از دو میلیمتر الی سی و پنج میلیمتر و طول 1 متر الی 6 متر را دارا میباشد.
∞ برشکاری اکسیژن – گاز سوختنی oxy-fuel cutting & Gouging از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
لبه قطعه کار مدنظر، در این روش طی واکنش اکسیژن و گاز سوختنی در اثر حرارت ذوب شده و پس از مراحلی باعث جدایی دو قطعه میگردد.
گازهای سوختی مصرفی در این فرآیند عبارتاند از ⇐ استیلن (C2H2)، متان یا گاز طبیعی Natural (CH4)، پروپان (C3H8) و هیدروژن (H2) میباشند.
نکته: گاز استیلن از واکنش آب و کاربید تولید میشود.
تصویر سیستم برشکاری اکسیژن – گازسوختنی
∞ برشکاری لنس از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
این روش با بکارگیری حرارت، نوعی خاص از الکترود و گاز اکسیژن انجام میشود که قابلیت برش هر نوع اجسام حتی ضخامتهای غیرقابل تصور را دارد.
تصویر برشکاری لنس
∞ برشکاری و شیارزنی توسط الکترود روپوشدار فرآیند SMAW از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
در زمانی که سرعت و پیشروی کار حائز اهمیت است میتوان از این روش استفاده کرد البته باید ذکر کرد که این روش بیکیفیت است.
نکته مهم در رابطه با بکارگیری این روش!
اگر شدت جریان (آمپر) حین کار بیشتر از مقدار توصیه شده سازمان استاندارد جهانی باشد، روپوش الکترود سرخ میشود و به دلیل از دست دادن خواص خود، ادامه کار را برای اپراتور غیرممکن میسازد.
∞ برشکاری قوس پلاسما Plasma arc cutting از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
این روش در اثر حرارت ناشی از مجموع حرارت قوس الکتریکی و حرارت گاز داغ یونیزه شده تحت فشار (گاز مصرفی شارژ شده درون کپسول یا هوای فشرده تولیدی توسط کمپرسور هوا) انجام میشود.
حرارت ایجاد شده در این روش حدود 20000 درجه سانتیگراد در مرکز قوس میباشد.
قوس ایجاد شده توانایی برش همه نوع فلزات، با سرعت زیاد و عرض برش باریک را دارد.
در این روش قوس به دو صورت شکل میگیرد:
∞ قوس انتقالی (transferred arc) و قوس غیرانتقالی (Non- transferred arc)
از ویژگیهای شاخص برشکاری با قوس پلاسما، قابلیت کار در زیر دریا بدون هیچ خط و خشی بر روی قطعه کار است!
تصویر سیستم برشکاری قوس پلاسما
∞ برشکاری قوس الکتریکی دستی با الکترود روپوشدار توخالی و گاز اکسیژن Oxy- arc cutting از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
در این روش با استفاده از یک رکتیفایر جوشکاری و انبر الکترودگیر مخصوص و الکترود روپوشدار توخالی، قوس الکتریکی را ایجاد میکنیم و بعد از سفت و ثابت شدن قوس روی قطعه کار، با سوئیچ روی انبر، جریان گاز اکسیژن داخل الکترود برقرار و برشکاری حتی زیر آب هم امکانپذیر است.
∞ برشکاری و شیارزنی با الکترود گرافیتی و جریان هوای فشرده Acac= Air carbon arc & Gouging از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
در این روش با استفاده از یک دستگاه رکتیفایر با ocv حدود 70 ولت و با قطبیت DC RP و الکترود گرافیتی با روکشی مسی و جریان هوای فشرده که با استفاده از کمپرسور هوای فشرده با فشار 6 بار تولید میگردد، برشکاری انجام میشود.
∞ برشکاری با اشعه لیزر از انواع روش های برشکاری و شیارزنی:
Laser مخفف Light Amplification stimulated Emission Radiation یعنی تقویت نور به وسیله تحریک پرتوهای تشعشعی میباشد.
در این روش برشکاری، از پرتو لیزر پر قدرت استفاده میشود که دقت در ابعاد برش، از مزایای منحصر به فرد این روش به شمار میآید.
ویژگیهای برشکاری با کیفیت:
♦ سطح محل برش خورده کاملاً صاف و مسطح باشد
♦ اگر خشی ایجاد شده،حداقل راهکار این است که خشها عمود باشند!
♦ جدا شدن راحت شلاکه ⇐ (ضایعات آهنی)
نکات ایمنی در آماده سازی دستگاه برشکاری
1- کپسول اکسیژن و استیلن باید به دیوار یا چرخ دستی وصل شده باشد.
2- از کپسول استیلن، باید به صورت صاف و ایستاده استفاده کنید.
3- از لوله مسی، برای انتقال گاز استیلن استفاده نکنید به هیچ عنوان.
4- حواستان باشد که کپسول اکسیژن و ابزارهای مرتبط با آن چرب نباشد!
5- برای پیشگیری از خفگی و راحتی در حین کار از سیستم تهویهی مناسبی استفاده کنید.
6- حتماً در اتصالات گاز اکسیژن و استیلن برای بررسی نشت گاز باید از آب و صابون استفاده شود.
7- در هر قسمتی که کف ایجاد شد آن قسمت نشتی دارد و باید سریعاً برطرف شود!
8- حین برشکاری با شعلهی اکسی استیلن، بلا استثنا از عینک مخصوص کار استفاده کنید.
9- حین برشکاری ورقهای گالوانیزه حتی به مدت کمی استفاده از ماسک تنفسی الزامی است.
10- به هیچ وجه از کپسولها به عنوان غلتک استفاده نکنید.
تعریف شیارزنی
شیارزنی چیست؟
روشی است که با استفاده از دستگاه شیارزن برای ایجاد برشهای قوی، برش دیوار و کف، ایجاد حفره و از بین بردن گرد و غبار ناشی از برش و بلبرینگ به کار میروند و در دو نوع تک تیغ و دو تیغ موجود هستند که شیار دو تیغ ویژگی تنظیم ابعاد و اندازه برش را دارد.
* کاربرد شیارزنی:
شیارزنی (Gouging) به دو دلیل استفاده میشود:
1- شیارزنی پشت جوش (Back Gouging) 2- جوشکاری از پشت (Back weld)
به تصویر زیر دقت نمایید، تصویر (A) جوشی است که پاس (مرحله) ریشه ندارد (Root pass) و به دلیل اینکه به راحتی میتوان به پشت درز، جوش زد بعد از ایجاد شیار با عمق و عرض مناسب (Back Gouging)، از پشت درز پاس ریشه شکل میگیرد.
2- شیار زدن به دلیل اصلاح جوشی که عیب و ایراد دارد و انجام تعمیرات لازم (Repair).
انواع روش های شیارزنی
1- با استفاده از دستگاه سنگ فرز دستی
2- با استفاده از فرآیند اکسی – استیلن
3- با استفاده از فرآیند SMAW با الکترود روپوشدار مخصوص
4- با استفاده از فرآیند الکترود گرافیتی CACA
5- با استفاده از قوس پلاسما Plasma Gouging
نکته یک : در زمانی که طول محل شیارزنی کوتاه باشد یا جنس قطعه مدنظر از نوع فولاد ضدزنگ یا چدن باشد باید برای شیارزنی از دستگاه سنگ چرخ دستی استفاده نمود.
نکته دو: در روش شیارزنی با استفاده از فرآیند اکسی – استیلن از نازلی که مخصوص این روش است استفاده میشود و این قطعه به روی سر پیک برش متصل میشود.
سوال پیش میآید که نازل چیست؟
نازل (پستانک) مشعلهای برشکاری، در دو نوع وجود دارند:
یک پارچه و دو پارچه، که با توجه به نوع گاز مصرفی و ضخامت قطعه کار انتخاب میشوند.
معمولاً برای استفاده از گاز استیلن، از نازل یک پارچه (مسی) استفاده میشود.
در تصویر زیر دستگاه شیارزنی را مشاهده مینماید!
رعایت نکات ایمنی در آمادهسازی دستگاه شیارزنی:
1- استفاده الزامی از دستکش، ماسک و عینک مخصوص حین کار
2- تأکید بر اینکه، حرکت تیغه دستگاه برخلاف حرکت اپراتور باشد!
3- چک کردن کنترل سرعت دستگاه بعد از خاموشی و قبل از استفاده مجدد دستگاه
گردآورنده: گروه آموزشی استوارسازان با نظارت علمی مهندس سیدعلی منتظری