حمل بتن و روش های آن

• انتقال و حمل بتن:

هرچند که برای انتقال و جابه‌جا کردن بتن بهترین راه وجود ندارد، با این حال یک برنامه‌ریزی اولیه خوب می‌تواند پیش از آنکه بحرانی بروز کند به انتخاب روش مناسب کمک کند و به این ترتیب از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.

برنامه‌ریزی اولیه باید سه رویدادی را که ممکن است در حین جابه‌جایی و ریختن بتن روی دهند و اثر جدی بر کیفیت کار انجام شده بگذارند در نظر بگیرد.

• تأخیرها:

هدف در طرح برنامه زمان‌بندی هر کاری، انجام سریعترین کار با بهترین نیروی کار و وسایل مناسب برای کار موردنظر است.

تجهیزات انتقال و جابه‌جایی بتن همواره درحال پیشرفت‌اند.

بهترین بهره‌وری هنگامی دست می‌دهد که کار چنان برنامه‌ریزی شود که هم به خوبی بتوان از کارکنان و وسایل بهره گرفت و هم وسایل چنان انتخاب شوند که تأثیر تأخیرها در حین بتن‌ریزی کاهش یابند.

• سفت شدن و خشک شدن سریع:

روند سفت شدن بتن بلافاصله پس از اختلاط سیمان و آب شروع می‌شود ولی میزان سفت‌شدگی که در 30 دقیقه اول رخ می‌دهد، معمولاً مشکل‌ساز نیست، بتنی که در حال به هم زدن نگهداشته شود عموماً می‌تواند تا 1/5 ساعت پس از اختلاط، ریخته و متراکم شود.

• جداشدگی:

جداشدگی عبارتست از گرایش سنگدانه درشت به جداشدن از ملات ماسه و سیمان، این پدیده باعث می‌شود تا بخشی از پیمانه دارای سنگدانه درشت خیلی کم و باقی مانده پیمانه دارای سنگدانه درشت خیلی زیاد باشد.

بخش اول که سنگدانه درشت خیلی کمی دارد احتمال جمع‌شدگی بیشتر و ترک‌خوردگی دارد و مقاومت سایشی ضعیفی از خود نشان می‌دهد.

بخش دوم با سنگدانه درشت زیاد، چندان خشن و زبر می‌شود که امکان پرداخت و تراکم کامل سلب می‌شود و نیز غالباً به کرموشدگی بتن می‌انجامد.

• نوار نقاله:

برای انتقال بتن به طور افقی یا به سطوح بالاتر و یا پایین‌تر به کار می‌رود.

نوار نقاله‌ها دارای طول قابل تنظیم، منحرف کننده سیار و سرعت متغیر در رفت و برگشت هستند.

برای جلوگیری از جدا شدن لازم است که در تخلیه انتهایی تمهیداتی اندیشده شود.

در هوای نامساعد (گرم،باد) نوار نقاله‌های طویل نیاز به پوشش دارند.

• نوار نقاله‌ها مستقر روی کامیون‌های همزن:                                                        

برای انتقال بتن به یک سطح پایین‌تر، افقی یا بالاتر به کار می‌رود.

وسایل انتقال همراه با بتن به محل بتن‌ریزی می‌رسند.

• باکت‌ها:

با جرثقیل، کابل‌های خط هوایی و بالگرد برای اجرای ساختمان‌ها و سدها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عملیات تخلیه تمیز صورت می‌گیرد.

گستره ظرفیت‌های آن وسیع است.

ظرفیت باکت باید چنان انتخاب شود که با اندازه پیمانه بتن و ظرفیت وسایل بتن‌ریزی مطابقت داشته باشد.

• حمل بتن توسط شوت‌ها (سرسره‌های بتن):

شوت‌ها برای حمل بتن به سطح پایین‌تر (معمولاً پایین‌تر از سطح زمین) در همه انواع ساختمان‌های بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استفاده از آنها کم هزینه بوده و کار کردن با آنها آسان است.

برای انتقال بتن به نیروی خارجی نیازی نیست و عمده کار در اثر نیروهای ثقلی انجام می‌گیرد.

شیب شوت‌ها در محدوده 1 به 2 و 1 به 3 تغییر می‌کند و شوت‌ها باید در همه موقعیت‌ها به نحو مناسبی نگهداری و مهار شوند.

• جرثقیل‌ها:

ابزار خوبی برای کار در بالای سطح زمین (در ارتفاع) است.

قادر به جابه‌جایی بتن، آرماتور، قالب و اقلام گوناگون در ساختمان‌های بلند بتنی است.

برای بهره‌گیری مداوم از آن لازم است که برنامه زمان‌بندی دقیقی بین عملیات و مبادلات وجود داشته باشد.

• شوت‌های سقوط (سرسره‌های آویزان):

برای بتن‌ریزی در انواع گوناگون قالب‌های قائم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شوت‌های سقوط بتن را به درون قالب‌ها هدایت می‌کنند و آن را بدون ایجاد جداشدگی به پایین قالب‌ها حمل می‌کنند.

استفاده از آنها از پاشیده شدن دوغاب و بتن روی دیواره‌های قالب، که برای نمای سطوح مناسب نیست، جلوگیری می‌کند.

شوت‌های سقوط باید دارای دهانه‌های فوقانی گشاد و به اندازه کافی بزرگ باشند که بتن بتواند بدون ریخت و پاش به داخل آنها ریخته شود.

• مخلوط‌کن‌های پیمانه‌گر متحرک:

برای تولید متناوب بتن در کارگاه به کار می‌رود.

هم به عنوان حمل کننده مصالح و هم به عنوان سیستم پیمانه کردن و اختلاط متحرک برای نسبت‌یابی سریع و دقیق یک بتن مشخص به کار می‌رود.

برای اینکه عملکرد دستگاه بدون دردسر باشد لازم است که یک برنامه خوب برای نگهداری و تعمیر آن تهیه و اجرا شود.

• کامیون‌های ناهمزن:

برای حمل بتن در مسافت‌های کوتاه و در جاده‌های صاف به کار می‌رود.

هزینه سرمایه‌گذاری وسایل ناهمزن کمتر از هزینه کامیون‌های همزن با کامیون‌های مخلوط کن است.

اسلامپ بتن باید محدود باشد، چون امکان جداشدگی وجود دارد.

•  پاشنده‌های بادی (بتن پاشی):

در مکان‌هایی که بتن‌ریزی دشوار است و نیز در جاهایی که مقاطع نازک و سطوح وسیع مورد نیاز است به کار می‌رود.

برای بتن‌ریزی اعضای بدون قالب، برای تعمیر و تقویت ساختمان‌ها، برای روکش‌های حفاظتی و آسترهای نازک، آرمانی است.

کیفیت کار به مهارت اشخاصی که از این سیستم استفاده می‌کنند بستگی دارد.

• پمپ‌ها:

برای حمل و انتقال بتن مستقیماً از محل تخلیه مرکزی به قالب‌ها یا به محل تخلیه ثانوی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

خطوط لوله پمپ فضای کمی را اشغال می‌کنند و به سهولت می‌توان آن را امتداد داد.

بتن با جریانی پیوسته تحویل داده می‌شود.

پمپ می‌تواند بتن را هم به صورت قائم و هم افقی انتقال دهد.

بازوهای متحرک پمپ ساکن، بتن پیوسته‌ای را برای اجرای ساختمان‌های بلند فراهم می‌آورند.

تهیه و تأمین بتن خمیری تازه با روانی متوسط و بدون هیچ تمایلی به جداشدگی، ضروری و لازم است.

• پخش کننده‌های با محور حلزونی:

برای پخش کردن بتن روی سطح تخت مانند روسازی‌ها به کار می‌رود.

با استفاده از این پخش کننده می‌توان پیمانه‌ای از بتن را که از باکت یا کامیون تخلیه می‌شود به سرعت با عمقی یکنواخت روی سطحی وسیع پخش کرد.

پیش از بهره‌گیری ارتعاش برای تراکم نهایی، بتن پخش شده دارای تراکم یکنواخت خوبی است.

پخش کننده‌های با محور حلزونی معمولاً به عنوان بخشی از تجهیزات بتن‌ریزی روسازی‌ها به شمار می‌آیند.

آنها باید پیش از ارتعاش بتن برای پخش کردن بتن مورد استفاده قرار گیرند.

• حمل بتن توسط لوله‌های سر قیفدار (ترمی):

برای بتن‌ریزی در زیر آب به کار می‌رود.

می‌تواند برای هدایت بتن به داخل پی یا سایر اجزای سازه در دست اجرا در زیر آب، به کار گرفته شود.

تدابير احتیاطی لازم است تا اطمینان حاصل شود که انتهای تخلیه کننده لوله سر قیفدار همواره در بتن تازه مدفون خواهد ماند.

قطر لوله باید 250 تا 300 میلیمتر باشد مگر آنکه برای راندن بتن فشار موجود باشد.

• حمل بتن توسط کامیون‌های مخلوط‌کن (تراک میکسر):

برای حمل بتن در همه مصارف مربوطه به روسازی‌ها و ساختمان‌ها کاربرد دارد.

مسافت حمل بتن باید به اندازه‌ای باشد که بتن 1/5 ساعت پس از اختلاط تخلیه شود.

از آنجا که بتن به طور کامل در کامیون مخلوط‌کن مخلوط می‌شود، پس به کارگاه مرکزی نیاز نیست و تنها یک کارگاه پیمانه کردن کفایت می‌کند.

برنامه زمان‌بندی تحویل بتن باید با تشکیلات کار هماهنگ باشد و وسایل بتن‌ریزی و افراد مربوطه باید برای حمل بتن در محل کارگاه آماده باشند.

• گاری‌های دستی و بارکش‌های موتوری:

برای مسافت حمل کوتاه بتن و هموار در کارگاه و برای همه موارد اجرایی بتنی مناسب است به خصوص در جاهایی که قابلیت دسترسی به محل کار محدود باشد.

تصویر ماشین حمل بتن (تراک میکسر)

تصویر ماشین پمپ بتن

• نکات اجرایی:

1. حداکثر زمان برای حمل پس از اضافه شدن سیمان به جام مخلوط‌کن با احتساب زمان تخلیه بتن، نباید از ۹۰ دقیقه تجاوز نماید.
2. در صورتی که تمامی مراحل ساخت بتن در تراک میکسر انجام شود، حداکثر بتن ساخته شده در هر مرحله نباید از 63% حجم اسمی تراک میکسر تجاوز نماید.
3. حمل بتن با انواع چرخ‌های دستی، فرغون و دامپر مجاز نیست مگر در کارهای کوچک که حجم ساخت بتن از 300 لیتر در هر نوبت تجاوز ننماید، فواصل حمل کوتاه باشد (کمتر از 120 متر برای دامپر و 60 متر با چرخ‌دستی بدون موتور)
4. حداکثر قطر مصالح سنگی با توجه به قطر لوله خروجی و تخلیه و ظرفیت پمپاژ در سرعت‌های مختلف تعیین خواهد شد.
5. ضریب نرمی ماسه مصرفی در بتن پمپی 2/4 تا 3 است.
6. میزان اسلامپ بتن که به روش پمپی ریخته می‌شود بین 150 تا 200 میلیمتر است.
7. حداکثر نسبت آب به سیمان باید به رقم 0/45 محدود شود.

گردآورنده: گروه آموزشی استوارسازان